منابع فقه شیعه جلد 23 صفحه 308

باب 4 حکم معاملۀ محاقله و مزابنه و عرایا و معاملۀ کشت با گندم و زمین با گندم آن

972- (1) عبدالرحمان بن ابی عبدالله روایت می‌کند که امام صادق علیه السلام فرمود: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از محاقله و مزابنه نهی کرد. عبدالرحمان گفت: مقصود از اینها چیست؟ امام علیه السلام فرمود: خریدن خرمای درخت با خرما و محصول زراعت با گندم.»

973- (2) عبدالرحمان بصری روایت می‌کند که امام صادق علیه السلام فرمود: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از محاقله و مزابنه نهی کرد.

آن‌گاه فرمود: محاقله، معاملۀ خرمای نخل با خرماست و مزابنه، معاملۀ خوشه با گندم است و نطاف آب نوشیدنی است و حق نداری پس از بی‌نیازی از آن به همسایه ات بفروشی؛ آن را برای وی رها کن و اربعا سدی است که مردم در برابر آب ایجاد می‌کنند پس صاحبش از آن بی‌نیاز می‌شود.

فرمود: آن را برای همسایه‌اش رها کند و به وی نفروشد.»

974- (3) ابو عبید- قاسم بن سلام- روایت می‌کند که: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از معاملۀ محاقله و مزابنه نهی کرد. محاقله، معاملۀ محصول در حال خوشه با گندم است و آن از «حقل» گرفته شده است. حقل- زراعت سبز رنگ- همان است که اهل عراق آن را «قراح» می‌نامند و در ضرب‌المثل آمده است:

علف جز برگ و بار نرویاند.

و مزابنه، معاملۀ خرمایِ روی درخت با خرماست.»

975- (4) در کتاب العوالی روایت می‌شود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از معاملۀ مزابنه نهی کرد و آن معاملۀ خرمای [درخت] در برابر خرما با پیمانه و معاملۀ انگور [درخت] در برابر کشمش با پیمانه است.»

976- (5) در حدیث نهی‌های پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است که: «آن حضرت از محاقله نهی کرد یعنی معاملۀ تمر با رطب و کشمش با انگور و مانند آن.»