منابع فقه شیعه جلد 23 صفحه 374

ارجاعات

گذشت:

در روایت دوم از باب بیست و هفتم از باب‌های مستحبات تاجر این گفته که: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حکیم بن حزام اجازه تجارت نداد تا این‌که به آن حضرت تعهد سپرد که معاملۀ شخص پشیمان را بر هم زند و به بدهکار تنگدست فرصت دهد.»

و در روایت هجدهم از باب سوم از باب‌های دین و قرض فرمودۀ معصوم علیه السلام که: «اگر پس از سر رسید در مطالبۀ طلب خویش مدارا کند، همانند برق درخشان جهنده بدون حساب و مجازات از صراط عبور می‌کند.»

و در روایت هشتم از باب نهم فرمودۀ معصوم علیه السلام که: «هرگاه بدانی که او تنگدست است، برای تو حلال نیست که به وی سخت‌گیری کنی.»

می‌آید:

و در روایت یکم از باب بعدی فرمودۀ امام علیه السلام که: «آری، به اندازه‌ای که گزارش تنگدستی بدهکار به امام برسد تا بدهی‌اش را از سهم بدهکاران بپردازد، منتظر می‌ماند.»

و سایر روایات باب را بنگر و در روایت باب پنجم از باب‌های حجر [/ ممنوعیت]، مناسب با این بحث خواهد آمد.

باب 12 وجوب پرداخت بدهی تنگدستان بر امام علیه السلام از سهم بدهکاران

خداوند متعال می‌فرماید:

همانا صدقه‌ها- زکات- برای نیازمندان و بیچارگان و کارگزاران آن و کسانی که قلب‌های‌شان الفت داده شده و بردگان و بدهکاران و در راه خدا و در راه ماندگان است. این فریضه‌ای از جانب خداست و خداوند دانای حکیم است. «1»

پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان بیشتر ولایت دارد و همسرانش، مادران‌شان هستند و خویشاوندان برخی نسبت به برخی دیگر از مؤمنان و مهاجران در کتاب خدا سزاوارترند مگر این‌که به دوستان‌تان نیکی کنید ... «2»

1215- (1) شخصی از اهل جزیره به نام ابو محمد گوید: «در حضور من شخصی به امام رضا علیه السلام گفت: فدایت شوم! خداوند عزیز و باشکوه می‌فرماید: و اگر بدهکار تنگدست است پس باید تا زمان گشایش فرصت داده شود. دربارۀ این فرصت- که خداوند در قرآن بیان کرده است- به من بگو، که آیا حدّ و مرزی وجود دارد که هرگاه بدهکار تنگدست به آن مرحله رسید، ناچار باید به وی فرصت داد با این‌که او مال طلبکار را گرفته و برای خانواده‌اش هزینه کرده است و نه محصولی دارد که منتظر برداشت آن باشد و نه‌طلبی دارد که منتظر سررسیدش باشد و نه مالی در مکان دور دست دارد که منتظر آمدنش باشد.

(1). توبه 9/ 60.

(2). احزاب 33/ 6.