منابع فقه شیعه جلد 23 صفحه 419

1379- (12) ابان از شخصی روایت کرد که گفت: «از امام صادق علیه السلام سؤال کردم: اگر رهن حیوان حلال‌گوشت یا مرکب‌سواری یا طلا یا نقره یا جنس باشد و دچار آتش‌سوزی یا دستبرد شود و مال رهن‌دهنده نابود شود یا کاهش یابد و برای مصیبت وارده بیّنه نداشته باشد، حکم رهن و حقّ طلبکار متعلق به آن چیست؟

امام علیه السلام فرمود: هرگاه همۀ اموال رهن‌گیرنده نابود شود و چیزی برای او باقی نماند، چیزی برعهدۀ او نیست ولی اگر بگوید: آن، از میان اموالم نابود شد و مال داشته باشد، تصدیق نمی‌شود.»

1380- (13) در کتاب المقنع آمده است: «اگر نزد شخصی چیزی رهن گذاشته و آن تلف یا گرفتار حادثه‌ای شود، گروگیرنده حقش را از گرودهنده درخواست می‌کند و اگر بخشی از آن نابود شود و قسمتی از آن باقی بماند، حقّ رهن‌گیرنده به باقیماندۀ آن تعلق خواهد گرفت.»

باب 9 حکم تلف شدن رهن با کوتاهی رهن گیرنده

1381- (1) ابو حمزه گوید: «از امام باقر علیه السلام دربارۀ این سخن علی علیه السلام که دربارۀ رهن فرمود: «افزوده را به یکدیگر می‌پردازند» سؤال کردم. امام علیه السلام بیان داشت: علی علیه السلام پیوسته این سخن را می‌فرمود. گفتم:

چگونه افزوده را به یکدیگر می‌پردازند؟

امام علیه السلام فرمود: اگر رهن بیش از مالی باشد که برایش به رهن گذاشته شده است و سپس هلاک شود، مرتهن افزودۀ آن را به صاحبش می‌پردازد و اگر رهن به اندازۀ آن نباشد، رهن گذارنده آنچه از حقّ مرتهن کمتر است می‌پردازد.

امام علیه السلام فرمود: سخن علی علیه السلام دربارۀ حیوان و چیزهای دیگر، این‌گونه بود.»

مرحوم شیخ طوسی قدس سره این حدیث را بر صورتی حمل کرده است که رهن به دلیل کوتاهی مرتهن- مانند از میان بردن آن یا غیر از آن- نابود شود.

1382- (2) ابن بکیر گوید: «از امام صادق علیه السلام دربارۀ رهن سؤال کردم. امام علیه السلام فرمود: اگر ارزش رهن بیش از مال گروگیرنده باشد، آن‌گاه نابود شود، گروگیرنده باید افزودۀ آن را به صاحبش بپردازد و اگر ارزش رهن کمتر از مال گروگیرنده باشد و نابود شود، گروگذارنده باید مقدار باقیمانده مال مرتهن را به وی بپردازد و اگر ارزش رهن به اندازۀ مالی باشد که برایش به رهن گذاشته شده است، چیزی بر او نیست.»

محمد بن قیس از امام باقر علیه السلام روایت می‌کند که: «امیر مؤمنان علیه السلام دربارۀ رهن وقتی که بیشتر باشد، حکم کرد ...» ادامۀ حدیث، همانند حدیث پیشین است.