منابع فقه شیعه جلد 24 صفحه 174

هنگام بازگشت مشاهده کردم که آن برده در حضور امام سجاد علیه السلام جان سپرده است.»

ارجاعات

گذشت: در روایت شازندهم از باب یکم از ابواب کسب‌های روا و ناروا فرموده امام علیه السلام که: «... هر چیزی که به آن دستور داده شده است از آنچه غذای مردم و سامان امورشان در راه‌های صلاح به آن است ...

پس همه این‌ها خرید و فروش و نگهداری و به‌کارگیری و بخشیدن و عاریه دادنش حلال است و شیوه‌های حرام خرید و فروش، پس هرآنچه دارای فساد است از چیزهای نهی شده از نظر خوردن یا نوشیدن یا کسب یا ازدواج یا مالک شدن یا نگهداری یا بخشیدن ... پس همه این‌ها حرام و حرام شده است.»

و همچنین این سخن امام علیه السلام که: «و همچنین هر کالای سرگرم‌کننده و نهی شده از چیزهایی که با آن به غیر خدا نزدیک می‌شود ... پس آن حرام و حرام شده است، خرید و فروش و نگهداری و مالک شدن و بخشش و عاریه دادن و هرگونه تصرفی در آن مگر در حال ناچاری حرام است.»

و این سخن: «مالکیت و به خدمت گرفتن برده از شش راه جایز است: مالکیت غنیمت، مالکیت از راه خرید، مالکیت از راه میراث، مالکیت از راه بخشش، مالکیت از راه عاریه و مالکیت اجرت پس این جهات حلال است.»

و در روایات باب هفتاد و هفتم و هفتاد و هشتم از ابواب کسب‌های روا و ناروا مناسب با این بحث هست.

می‌آید:

و در روایات ابواب بعدی مربوط به ابواب هیات مناسب با این بحث خواهد آمد.

باب 2 حق رجوع در هبۀ دین

402- (1) معاویة بن عمار گوید: «از امام صادق علیه السلام سؤال کردم: شخصی از دیگری تعدادی درهم طلبکار و آن‌ها را به وی می‌بخشد، آیا می‌تواند بازگردد؟

امام علیه السلام فرمود: نه.»

مرحوم شیخ طوسی قدس سره در کتاب الاستبصار این روایت را حمل بر استحباب کرده است.

403- (2) در کتاب دعائم الاسلام دربارۀ شخصی که درهم‌هایی را که از دیگری طلبکار بود، بخشید روایت می‌شود که امام صادق علیه السلام فرمود: «حق بازگرداندن آنها را ندارد.»

404- (3) معاویة بن عمار گوید: «به امام صادق علیه السلام گفتم: شخصی تعدادی درهم به دیگری بدهکار بود. طلبکار آنها را به وی بخشید سپس برگشت، آن‌گاه بخشید و پس از آن بازگشت، آن‌گاه برای بار سوم بخشید و درگذشت.

امام علیه السلام فرمود: آنها متعلق به کسی است که به وی بخشیده است.»