منابع فقه شیعه جلد 24 صفحه 379

آدم به موسی گفت: ای فرزندم، دربارۀ آنچه در مورد ماجرای این درخت بر سر پدرت آمد، از روی محبت با وی مدارا کن. (ای فرزندم!) دشمن من از راه مکر و نیرنگ وارد شد و در مشورتش برای من به خدا سوگند یاد کرد که او حتماً از خیرخواهان است ... و برای من به خدا سوگند دروغ خورد که وی از خیرخواهان است و ای موسی! من گمان نمی‌کردم که کسی سوگند دروغ به خداوند بخورد، از این رو به سوگندش اعتماد کردم و این عذر من است ...»

باب 43 سوگند اسامه بر نکشتن شخص مسلمان و بهانه وی برای عدم حضور در جنگ‌های علی علیه السلام

1089- (1) عبدالرحمان بن حجاج از امام صادق علیه السلام از نیاکانش علیهم السلام روایت می‌کند که فرمود: «علی علیه السلام به حاکم مدینه نوشت: به سعد و ابن عمر چیزی از غنایم نپرداز، ولی من حتماً عذر اسامة بن زید را دربارۀ سوگندی که عهدۀ اوست، پذیرفتم.»

1090- (2) در تفسیر قمی دربارۀ این آیه: «ای مؤمنان، هرگاه در راه خدا مسافرت می‌کنید، پس بررسی کنید و به کسی که به شما سلام گوید و اظهار اسلام کند نگویید تو مؤمن نیستی، در حالی که کالای دنیا را می‌جویید.» آمده است: «این آیه در بازگشت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از نبرد خیبر نازل شد. آن حضرت اسامة بن زید را همراه سوارانی به قریه‌های یهودیان در ناحیه خیبر فرستاد، تا آنان را به اسلام دعوت کند.

در یکی از دهکده‌ها، در میان یهودیان شخصی به نام مرداس بن نهیک فدکی بود. وی وقتی از آمدن سپاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله باخبر شد خانواده و اموالش را به گوشه‌ای از یک کوه منتقل کرد و [هنگامی که مسلمانان آمدند] شروع کرد بگوید: گواهی می‌دهم که خدایی جز خدای یگانه نیست و این محمّد صلی الله علیه و آله فرستاده خداست.

آن‌گاه اسامة بن زید از آنجا گذشت و با نیزه به او ضربه زد و او را کشت. وقتی نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بازگشت ماجرا را برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بازگو کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به وی فرمود: آیا کسی را کشتی که به یگانگی خدا و رسالت من گواهی داد؟.

اسامه گفت: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله! تنها برای نجات از کشته شدن آن را گفت.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: تو که پرده از قلب او بر نداشتی و گفتارش را با زبان نپذیرفتی و از آنچه در درونش بود، آگاهی نیافتی.

پس از این ماجرا اسامه سوگند یاد کرد که هرکس را که به یگانگی خدا و رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله شهادت دهد، نکشد. از این رو در جنگ‌های حضرت علی علیه السلام با وی همراهی نکرد و خداوند دربارۀ این ماجرا این آیه را نازل فرمود: «و به کسی که به شما سلام می‌دهد و اظهار اسلام می‌کند، نگویید: تو مؤمن نیستی ...»