منابع فقه شیعه جلد 25-30 صفحه 110

باب 19 شناسایی شهود توسط قاضی

اشاره

142- 45388- (1) در تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام: «اگر دو نفر نزاع‌شان را در مورد حقّی پیش رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌آوردند، ایشان پیوسته به مدّعی می‌فرمود: تو بیّنه داری؟ پس اگر بیّنه‌ای می‌آورد که او را می‌پسندید و می‌شناخت، حکم را بر مدّعیٰ‌علیه جاری می‌کرد ولی اگر بیّنه نداشت، مدّعیٰ‌علیه را به خدا سوگند می‌داد که آنچه مدّعی ادّعا می‌کند، برعهدۀ او نیست و نه حتی برخی از آن و اگر مدّعی شاهدانی می‌آورد که آنان را نه به خوبی و نه به بدی می‌شناخت، به شاهدان می‌فرمود: قبیله‌های شما کجاست؟ آنان بیان می‌کردند؛ بازارتان کجاست؟ آنان مشخص می‌کردند؛ منزل‌تان کجاست؟

خصوصیات آن را می‌گفتند.

پس از آن، افراد درگیر و شاهدان را در برابرش حاضر می‌ساخت. سپس دستور می‌داد نام‌های مدّعی و مدّعیٰ‌علیه و شاهدان نوشته شود و مورد شهادت را مشخص می‌کرد. سپس آن را به مردی از یاران خویش تحویل می‌داد. پس از آن مشابه همان را به مرد دیگری از یاران خویش می‌داد. سپس می‌فرمود: هر کدام از شما دو نفر به گونه‌ای که دیگری نفهمد به سوی قبیله‌های آنان و بازارهای‌شان و جایگاه‌های‌شان و محلّی که زندگی می‌کنند، برود و دربارۀ این دو تحقیق کند. آن دو هم می‌رفتند و می‌پرسیدند. پس اگر مردم، خوبی می‌گفتند و فضیلتی ذکر می‌کردند، آن دو نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌آمدند و او را بدان خبر می‌دادند و حضرت گروهی را که مدح کرده بود، همراه شاهدان حاضر می‌ساخت و به آن گروه که بر این دو مدح گفته بودند، می‌فرمود: این فلانی، فرزند فلانی است و این فلان، فرزند فلان است. آیا شماها این دو را می‌شناسید؟

آنان می‌گفتند: آری. آن‌گاه حضرت می‌فرمود: فلان و فلان، برای من از شما دربارۀ این دو شاهد خبر نیک و تعریف شایسته‌ای کرده‌اند. آیا همان‌گونه است که این دو گفته‌اند؟ اگر می‌گفتند آری، حضرت در این هنگام بر پایۀ شهادت آن دو، علیه مدّعیٰ‌علیه حکم می‌داد و اگر آن دو نفر (فرستادۀ پیامبر صلی الله علیه و آله) خبر بد و زشتی را می‌آوردند، حضرت آنان را می‌خواست و به آنان می‌گفت: آیا فلان و فلان را می‌شناسید؟ آنان می‌گفتند: آری. حضرت می‌فرمود: بنشینید تا آن دو حاضر شوند.