منابع فقه شیعه جلد 25-30 صفحه 302

783- 46029- (4) و روایت شده که زن دیوانه‌ای را در زمان عمر آوردند که مردی با این زن زنا کرده است. بیّنه بر این زن گواهی به زنا داد. عمر دستور زدن حدّ را برآن زن داد. زمانی که می‌خواست زن تازیانه بخورد، گذر امیرالمؤمنین علیه السلام بر زن افتاد. حضرت فرمود: چه می‌شود که زن دیوانه‌ای از آل فلان را می‌کشند؟ به حضرت گفته شد: مردی با وی زنا کرده و فرار کرده است و بیّنه بر این زن دیوانه گواهی داده و عمر دستور تازیانه زدن این زن را داده است. حضرت به آنان فرمود: آن زن را برگردانید و به عمر بگویید: آیا نمی‌دانی که این دیوانه از آل فلان است؟ و این که پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است: قلم تکلیف از دیوانه برداشته شده است تا هوشیار شود و آن زن نه عقلش و نه خودش، در اختیارش نبوده است. پس از آن، زن را نزد عمر برگرداندند و آنچه امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده بود، برای عمر بازگفتند. عمر گفت: خداوند برای علی گشایش ایجاد کند. نزدیک بود که دربارۀ تازیانه زدن این زن به هلاکت بیفتم و عمر حدّ را از آن زن برداشت».

784- 46030- (5) در مقنع شیخ صدوق رحمه الله آمده است: «زن دیوانه اگر زنا دهد، حدّ نمی‌خورد ولی مرد دیوانه اگر زنا کند، حدّ بر او جاری می‌شود».

785- 46031- (6) به امیرالمؤمنین علی علیه السلام خبر رسید که عمر دستور داده تا زن دیوانه‌ای که زنا داده، سنگسار شود. امیرالمؤمنین علیه السلام نزد عمر آمد و فرمود: «آیا نمی‌دانی که خداوند قلم تکلیف را از سه نفر برداشته است؟ از کسی که خوابیده تا آن زمان که بیدار شود و از دیوانه تا آن زمان که هوشیار شود و از خردسال تا آن که بزرگ شود و این فرد دیوانه است و خداوند قلم تکلیف را از وی برداشته است. پس از این سخن، عمر آن زن دیوانه را آزاد ساخت».

ارجاعات

گذشت: در روایات باب یازدهم از ابواب مقدمات، روایاتی مبنی براین که امر و نهی، ثواب و عقاب، مشروط به عقل است.

می‌آید:

در باب بعدی و باب پس از آن نیز روایاتی مناسب با مفاد این باب.

و در روایت بیست و پنجم از باب یکم از ابواب حدّ زنا، این گفته که: «امام علیه السلام نفر پنجم را آورد و او را تعزیر کرد. عمر متحیّر شد و مردم نیز از کار امام شگفت‌زده شدند! عمر گفت: ای ابوالحسن، پنج نفر در یک موضوع ولی شما پنج گونه حدّ بر آنان جاری می‌کنی که هیچکدام از حدّها مشابه دیگری نیست ... تا آنجا که امام فرمود: و اما نفر پنجم دیوانه‌ای است که عقلش در اختیارش نیست».

و در روایت بیست و ششم همان باب، این گفته که: «و اما نفر ششم پس دیوانه‌ای است که عقلش در اختیارش نیست و تکلیف از او ساقط است».

و در روایات باب نهم، از ابواب عاقله، روایاتی که در ارتباط با این باب هست.