منابع فقه شیعه جلد 25-30 صفحه 5

کتاب جامع احادیث الشیعة، اثر گران‌قدر حضرت آیت‌اللّه العظمی سید حسین طباطبائی بروجردی رحمه الله است که اکثر آیات الاحکام و روایات مربوط به دادرس و نحوۀ دادرسی در اسلام را در کتاب قضاء همانند سایر ابواب و مباحث فقهی از کتاب‌های مرجع چهارگانۀ فقه شیعه: کافی، اثر کلینی متوفای 239 هجری؛ من لا یحضره الفقیه، اثر شیخ صدوق متوفای 381 هجری؛ تهذیب و استبصار، اثر شیخ طوسی متوفای 460 هجری و سایر منابع دست اول جوامع روائی جمع‌آوری کرده است.

بنابراین خوانندگان با مراجعه به ترجمۀ منابع فقه شیعه، آن اثر ماندگار به مواد شرعی جهت قانونمندی قضاء و شهادات در اسلام دست می‌یابند.

آیین دادرسی

صلاحیت قاضی و شرائط مقام قضاوت و نحوۀ دادرسی و شناختن اصحاب دعوی، شکایت و مراجعه با آنها و ادلّۀ اثبات دعوی یا شکایت و مسائلی از این دست، آیین دادرسی در فقه امامیّه را تشکیل می‌دهد که خطوط اصلی و معیارهای ضروری آنها به ویژه در مبحث ادلّۀ اثبات دعوی یا شکایت را تشکیل می‌دهد که از همین معیارها، اصولی توسط پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در عصر نبوت (23 سال) و خانواده معصومش علیهم السلام بعد از عصر نبوت در عصر امامت (250 سال) بیان شده است که سایر متفرّعات و توافق‌های وضعی و اجتماعی قابل استنباط و استخراج به آنها برمی‌گردد و بر پایۀ همین اصول، می‌توان آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری را بر حسب مقتضیات زمان و مکان سامان بخشید.

آیین دادرسی مدنی و کیفری علاوه بر اصول و مبانی آنها که در فقه امامیّه تبیین شده است به ویژگی‌ها و مختصات مکانی و زمانی مربوط می‌شوند که موضوع صلاحیت‌ها و مرور زمان‌ها و فرجام‌خواهی را در رسیدگی قضائی در پی خواهد داشت که نتیجه و برآیند آن، انضباط قضائی اسلام خواهد بود.

ساختار و سازمان قضائی

صلاحیت قضائی از شئون ولایت والی مشروع منطبق بر فقه امامیّه است. چه کسی و بنا به چه مبنائی صلاحیت حکومت بر مسلمانان را دارد؟ بدون هیچ تردیدی در تاریخ فقه اسلام، سراغ نداریم که هیچ فقیهی بپذیرد حاکمان جور و فاسقان ظلم، صلاحیت حکومت