منابع فقه شیعه جلد 25-30 صفحه 594

باب- 17 حکم ادب کردن بچه و متعلّم

اشاره

کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن و هر کس عفو و اصلاح کند، پاداش او با خداست؛ خداوند ظالمان را دوست ندارد.

و کسی که بعد از مظلوم شدن یاری طلبد، ایرادی بر او نیست.

«1» 1976- 47225- (1) حمّاد بن عثمان گوید: «به امام صادق علیه السلام دربارۀ ادب بچه و برده گفتم. حضرت فرمود: پنج یا شش [ضربه] و نرمی کن.»

1977- 47226- (2) امام صادق علیه السلام فرماید: «بچه‌های مکتب‌خانه لوح‌های نوشتۀ خود را جلوی امیرالمؤمنین علیه السلام گذاشتند تا یکی از آنان را اختیار کند. حضرت فرمود: آگاه! که این انتخاب داوری است و ستم در آن به مانند ستم در داوری است! به معلم‌تان برسانید که اگر بیش از سه ضربه برای ادب‌تان بزند، از او قصاص می‌شود.»

1978- 47227- (3) روایت شده که دو بچه که در دست‌شان دو لوح بود به امیرالمؤمنین علیه السلام نزدیک شدند و گفتند:

«ای امیرالمؤمنین! یکی از ما دو نفر را انتخاب کن. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: ستم در این مورد به سان ستم در داوری و حکم است. شما دو نفر به معلم خود از سوی من بگویید که اگر شما دو نفر را بیش از سه ضربه بزند، او باید در روز قیامت قصاص شود.»

1979- 47228- (4) امیرالمؤمنین علی علیه السلام در روایتی فرمود: «و اما رخصت و جوازی که صاحبش نسبت به آن مختار است، این است که خداوند متعال رخصت داده است که بنده بر ظلمی که می‌کند، کیفر ببیند.

خداوند متعال فرموده است: کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن و هر کس عفو و اصلاح کند، پاداش او با خداست. «2» و این موردی است که بنده در آن مختار است؛ اگر بخواهد، عفو می‌کند و اگر بخواهد، کیفر می‌کند. «3»»

1980- 47229- (5) زرارة بن اعین گوید: «به امام صادق علیه السلام گفتم: خداوند شما را حفظ کند! نظرتان دربارۀ زدن برده چیست؟ حضرت فرمود: آنچه به دست او اتفاق می‌افتد، چیزی بر او نیست ولی آنچه در آن سرپیچی از تو می‌کند [تنبیهش] اشکالی ندارد. پرسیدم: او را چه اندازه بزنم؟ حضرت فرمود: سه تا، چهارتا، پنج تا.»

(1)- شوری، 42/ 40 و 41

(2). شوری، 42/ 40.

(3). به نظر می‌رسد که این روایت مربوط به کیفر برده نمی‌شود و در نتیجه مربوط به این باب نیست بلکه این روایت می‌گوید اگر به کسی ظلم شد می‌تواند کیفر و می‌تواند عفو کند؛ بنابراین جمله رخصّ ان یعاقب العبد علی ظلمه، معنایش چنین است: خداوند رخصت داده است که بنده بر ظلمی که به او می‌شود، کیفر کند.