مجمع المسائل - جلد سوم‌ صفحه 224

یا در خیابان یا در بیابان و چه در خطوط عبور خیابان باشد چه نباشد چه به عقب ماشین تصادف کند و چه به جلو إلی غیر ذلک من القیود و الشّروط و در صورت صدق عمد آیا قصاص هم جاری است یا نه و چنانچه راننده با تمام آن قیود از مسیر خارج شده و سقوط نماید و تلفات و خساراتی به بار آورد آیا آنها مطلقا متوجه راننده است چه راننده خود هم تلف شود چه نشود که در صورت توجه به راننده در فرض خطا دیه با عاقله او خواهد بود و هم چنین اگر چنانچه راننده از مسیر تخلّف ننمود ولی در اثر جهتی از جهات مزبور و غیرها سقوط نموده و حادثه به بار آورد و چنانچه علت سقوط و انحراف و تصادف عدم انضباط میکانیک در مستحکم نمودن امور ماشین بوده آیا در این صورت سبب اقوای از مباشر نیست إلی غیر ذلک؟

ج

- در خسارت مالی اگر بنظر عرف فعل راننده سبب اتلاف مال یا حدوث عیب در آن باشد راننده ضامن است خواه عمد باشد یا غفلت یا خواب یا اضطرار، و فرار از محذور مقررات و قوانین رانندگی هم ممکن است در بعض موارد موجب صدق سبب شود، علی هذا در مواردی که عرفا صدق کند راننده به وسیله ماشین خود بماشین دیگر خسارتی وارد کرده ضامن است اگر چه ماشین دیگر مثلا در مکان غیر مجاز توقف کرده باشد مگر در موردی که صدق کند راننده دوّمی سبب تصادف است و گاهی ممکن است اتلاف یا اضرار بهر دو راننده مستند باشد که در این صورت هر کدام ضامن نصف خسارتی است که بماشین دیگر وارد شده و در قتل نفس و جرح حکم عمد آن معلوم است و امّا در غیر عمد اگر تقصیر و عدم مراعات جهات لازمة المراعاة راننده موجب تصادف و سبب قتل یا جرح باشد مثل سرعت زیاد یا رانندگی با خواب آلودگی یا رسیدگی نکردن به ادوات ماشین از حیث نقص و سلامت و در بعض موارد رفتار بر خلاف مقررات رانندگی شبه عمد است و دیه قتل یا جرح بر عهده خود او است و اگر تمام جهات لازمه را مراعات نموده و لکن اتفاقا مثلا ترمز بریده یا عیب دیگری حادث شده و موجب قتل گردیده خطائی است و در قتل خطائی دیه بر عاقله است ولی در جرح خطائی نسبت به موضحه و بالاتر از آن دیه بر عاقله و از موضحه به پائین دیه بر خود جانی است علی هذا اگر راننده برای احتراز از تصادف با ماشین یا انسان بطرف مخالف برود و آن طرف معرض عبور ماشین یا انسان باشد و با ماشین یا عابر تصادف کند