مجمع المسائل - جلد سوم‌ صفحه 237

جلوگیری از خرابی بنماید و نکرده باشد ضامن دیه متوفّی می‌باشد و اگر بر حسب متعارف احتمال ریزش داده نمی‌شده و محتاج به چیزی برای جلوگیری از ریزش نبوده احوط آن است که در دیه بین عاقله معمار و ورثه مقتول تراضی و تصالح شود.

دفاع موقوف به قتل‌

س‌

‌- وجوب حفظ نفس که معلوم است حتی در مقابل واجب مهم کالصّوم و الحج آیا اگر حفظ نفس معارض شود با اتلاف نفس دیگر بلکه برای حفظ حریم و مال که در فصل حدود که در تبصره علّامه قدس سرّه هم دارد (للإنسان الدفع عن نفسه و حریمه و ماله ما استطاع الخ) و در فصل حدّ محارب و کل‌ّ من جرّد السّلاح للإخافة می‌فرماید (و اللص‌ّ محارب یدفع مع غلبة السّلامة فان قتل فهدر الخ) مقصود آن که دشمن اگر مواجه شود با انسان بقصد صدمه و کشتن آیا دفع او به کشتن اشکالی دارد یا نه و اگر راه فرار یا انتصار از دیگری ممکن باشد باز کشتن او جایز است یا نه و این حکم معروف قصاص قبل الجنایة جایز نیست در چه مواردی است و یعنی چه و اگر باید صبر کند إلی وقوع الجنایة و القتل ثم القصاص یعنی چه؟ البته واضح است که عنوان قصاص لا یتحقق الّا بعد وقوع القتل - و اینجا دفاع است ولی چون بعضی بهمان کلمه استدلال می‌کنند در مورد دفاع که هنوز جنایتی نکرده نمی‌شود او را کشت لذا عرض شد.

ج

- دفاع از نفس و عرض غیر از قصاص است و در مقام دفاع باید ملاحظه الأسهل فالأسهل بشود و در آخرین مرتبه آن که دفاع موقوف بر قتل باشد جایز و خون او هدر است.

س‌

‌- زنی که مورد هجوم جمعی از مردان اجنبی قرار گرفته بود و قصد تجاوز به ناموس او را داشتند در مقام دفاع از ناموس خود برآمده و شخصی را که به او حمله کرده بود و قصد اذیّت او را داشت مجروح کرد و مجروح در بیمارستان فوت کرده است در این صورت دیه بزن مزبوره تعلق می‌گیرد و باید بولی‌ّ مقتول بپردازد یا نه؟

ج

- بطور کلّی اگر شخصی برای دفاع از نفس یا عرض کسی را که به او هجوم آورده است بقتل برساند ورثه مقتول حق‌ّ قصاص و گرفتن دیه از او ندارند و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیّه لازم است.