مجمع المسائل - جلد سوم‌ صفحه 273

دیه را به ورثه مقتول بدهند و اگر مستند به یکی از آنها است عاقله او باید تمام دیه را بدهد و خسارات ذکر شده در ذیل سؤال از دیه کسر نمی‌شود.

س‌

‌- در موردی که کسی خطاء جرحی بر کسی وارد نماید آیا مانند قتل خطائی دیه آن بر عاقله است یا نه؟

ج

- جرح مراتب متعدده دارد یک مرتبه‌اش موضحه است که در آن و بالاتر از آن در صورت خطاء دیه بر عاقله است و در ما دون موضحه دیه در مال خود جانی است اگر چه خطائی باشد و مراد از موضحه جراحتی است که پرده روی استخوان را پاره کرده و سفیدی استخوان نمایان شده باشد.

س‌

‌- هر گاه دیه جراحات وارده متعدده مجموعا بقدر دیه موضحه باشد لکن هر جراحتی به تنهائی کمتر از موضحه است آیا در چنین فرضی دیه در صورت خطاء بر عاقله است یا در مال جانی؟

ج

- در فرض سؤال اظهر این است که دیه در مال خود جانی است.

س‌

‌- شخصی مرتکب قتل خطائی گردیده هر چند جستجو شده اولیای دم را پیدا نکرده و شخص قاتل استطاعت به حج‌ّ پیدا کرده بیان فرمائید کدام یک از این دو دین مقدّم است آیا چون قتل خطائی بوده می‌تواند به حج‌ّ مشرّف شود یا نه؟

ج

- در فرض سؤال که قتل خطائی بوده دیه بر عاقله قاتل است و چنانچه عاقله اولیاء مقتول را پیدا نکنند و از دسترسی به اولیاء مقتول مأیوس باشند باید به حاکم شرع بدهند و در هر صورت چون دیه بر عهده خود قاتل نیست مستطیع است و واجب است حج به جا آورد. بلی اگر عاقله ندارد و یا عاقله متمکن از پرداخت دیه نیست یا امتناع از پرداخت دیه می‌کند اداء دین مقدّم است.

س‌

‌- در مورد قتل و یا بعض جنایات خطائی که دیه بر عاقله است آیا این حکم شامل همه موارد خطا می‌شود یا خیر؟

ج

- هر گاه قاتل یا جانی اقرار به قتل یا جنایت خطائی کند دیه بر عاقله نیست بلکه بر خود قاتل یا جانی است و نیز اگر قاتل یا جانی قتل یا جنایت را به مال دیگری غیر از دیه صلح نماید ذمّه خودش مشغول می‌شود و به عاقله مربوط نیست.