مجمع المسائل - جلد سوم‌ صفحه 30

است که بقاء عین، صدق نمی‌کند مثل این که سرکه خریده و با عسل مخلوط کرده، فروشنده نمی‌تواند رجوع کند و حق او از عینی که به مشتری فروخته باطل می‌شود، ولی اگر طوری است که بعد از خلط شدن هم، بقاء عین و لو بعنوان عین معیوب، صدق می‌کند مثل این که شیر خریده و آن را با کمی آب مخلوط کرده که آن چه موجود است شیر معیوب است نه چیز دیگر، در این صورت با عین مخلوط شده معامله معیوب می‌شود و اگر مشتری مالی را که خریده با جنس خود آن مال، مثلا روغن را با روغن مخلوط نموده پس اگر هر دو روغن در ارزش مساویند، فروشنده می‌تواند بمقدار روغن خود از عین روغن مخلوط شده از مشتری بگیرد و اگر در ارزش متفاوتند، مجموع فروخته می‌شود و هر یک از فروشنده و خریدار به نسبت ارزش مالش حق دارد، مثلا اگر روغن خریداری شده کیلوئی یک صد تومان و روغن خود مشتری کیلوئی دویست تومان ارزش داشته و به واسطه مخلوط شدن هم قیمت روغنها تفاوت نکرده یعنی پس از خلط شدن مجموع دو کیلو سیصد تومان ارزش دارد، فروشنده، یک سوم ثمن مجموع روغن را می‌گیرد ولی اگر به واسطه مخلوط شدن قیمت روغن بهتر، کم شود مثلا مجموع دو کیلو، دویست تومان ارزش داشته باشد، ثمن بین هر دو بالسّویه تقسیم می‌شود و در فرض مسأله هر گاه فروشنده یا خریدار بخواهد مال خود را بفروشد دیگری حق امتناع ندارد. بلی هر کدام از آنها که مالش با ارزشتر است می‌تواند مطالبه تقسیم عین مال مخلوط شده را بنماید و به نسبت مالش از عین بردارد و دیگری حق امتناع و فروش مال و تقسیم ثمن به نسبت قیمت را ندارد، چون صاحب مال بهتر، به کمتر از حقی که داشته راضی شده و لکن در اصل مسأله یعنی حق داشتن فروشنده در مالی که فروخته و سپس با مال مشتری مخلوط شده، احتیاط آن است که فروشنده رجوع به مالی که فروخته ننماید مگر با رضایت غرماء.

س‌

‌- هر گاه کسی که از میّت طلبکار است عین مالش در بین اموال میّت موجود باشد آیا حق دارد عین مال خود را مطالبه کند یا خیر؟

ج‌

‌- هر گاه ترکه میّت وافی به دیونش باشد، طلبکار از میّت، در فرض سؤال می‌تواند عین مال خود را مطالبه کند ولی اگر ترکه، وافی به دیون میّت نباشد، شخص مذکور مانند سایر طلبکاران است هر چند میّت در حالی که محجور علیه بوده از دنیا رفته باشد.