مجمع المسائل - جلد سوم‌ صفحه 69

خود را نپرداخته و به خارج از کشور رفته و بانک مذکور این زمین را توقیف نموده و سازمان عمران هم این زمین را بین مردم تقسیم کرده و مردم هم ساختمان کرده‌اند و بانک ایران و هلند نیز ملّی اعلام شده و این زمین پس از اقدامات قانونی از طریق دادگستری که پرونده آن به تهران هم رفته از توقیف بانک درآمده و سازمان عمران نیز این زمین را موات اعلام کرده آیا این زمین جزء زمینهای موات است یا خیر و از نظر شرعی این زمینها که مردم ساختمان کرده‌اند و در آنها ساکن هستند چگونه می‌باشد؟

ج‌

‌- در صورت مفروضه که زمین قبلا دایر بوده و در اثر کار نکردن روی آن بایر شده چنانچه صاحبش از آن اعراض کرده فعلا جزء مباحات است که هر کس مجددا احیاء کند مالک می‌شود و اگر اعراض نکرده ولی مدت زمانی به سراغش نیامده احتیاط این است که از صاحبش اذن گرفته شود و بهر حال چنین زمینی بایر است و موات نیست و زمین موات بالاصل زمینی است که اصلا دست نخورده و بدون علاج قابل استفاده نباشد.

موات بالعرض‌

س‌

‌- قطعه زمینی از طرف شمال در امتداد رود خانه و از طرف غرب نیز بطرف رود خانه می‌باشد قسمتی از آن را که به رود خانه منتهی می‌شود که حریم زمین است سیل در اثر طغیان رود خانه از بین برده و بعدا که آب فرو نشسته، شخصی این قسمت از زمین را تصاحب نموده و صاحب زمین هم سکوت کرده و کلمه‌ای که دلالت بر رضایت کند نگفته و این شخص زمین را کشت کرده و محصول جزئی هم برداشت نموده بعدا حدود پنج سال کشت نکرده آن‌گاه ورثه مالک زمین، زمین را گرفته و روی آن کشت نمودند، اینک این شخص مدعی است که زمین از آن من است، بفرمایید زمین مذکور متعلق به ورثه مالک است یا متعلق به شخص مدعی است؟

ج‌

‌- آن چه بنظر می‌رسد زمین زراعتی که کنار رود خانه است حریمی ندارد و زمینی را که سیل برده موات بالعرض محسوب می‌شود که در این صورت تا اعراض مالک معلوم نشود کسی نمی‌تواند در آن تصرف نماید، بلی اگر اعراض مالک احراز شود هر کس آن را بقصد تملّک احیاء نماید مالک آن می‌شود و در فرض سؤال چنانچه از سکوت مالک