- پیشگفتار 1
- مقدمه 5
- اشاره 10
- اشاره 10
- فصل اول: آشنایی با پیشینه مذاهب فقهی و چکیدهای از آراء اصولی آنها 10
- 1. برجستهترین مشترکات مذهبی عامه و خاصه 11
- 2. پیدایش مکتب اهل حدیث و اهل رأی در میان عامه 12
- اشاره 12
- الف) مکتب اهل حدیث 12
- ب) مکتب اهل رأی 13
- 4. مذهب حنفی (نخستین مذهب) 15
- اشاره 15
- 3. پیدایش مذاهب چهارگانه عامه 15
- اصول اساسی مذهب حنفی 16
- مهمترین منابع فقهی مذهب حنفی 19
- اشاره 19
- 5. مذهب مالکی (دومین مذهب) 19
- اصول اساسی مذهب مالکی 20
- مهمترین منابع فقهی مذهب مالکی 23
- اشاره 24
- 6. مذهب شافعی (سوّمین مذهب) 24
- اصول اساسی مذهب شافعی 25
- 7. مذهب حنبلی (چهارمین مذهب) 26
- مهمترین منابع فقهی مذهب شافعی 26
- اشاره 26
- اصول اساسی مذهب حنبلی 28
- مهمترین منابع فقهی مذهب حنبلی 29
- برخی از آراء کلامی احمد بن حنبل 29
- 8. تداوم مذهب حنبلی در قرون متأخّر 30
- فصل دوم: مقایسه اصول اساسی استنباط مذاهب اسلامی 33
- اصول اساسی استنباط 33
- 1. قرآن کریم 33
- 3. سنت نبوی منقول به خبر واحد ثقه 34
- 2. سنت نبوی متواتر و مشهور 34
- 4. سنت نبوی منقول به خبر مرسل و ضعیف 34
- 5. سنت اهل بیت: 35
- 6. قول صحابی 35
- 8. قیاس 36
- 7. اجماع 36
- 9. استحسان 37
- 11. استصحاب 38
- 10. عرف و عادت 38
- 12. استقراء 39
- 13. استدلال 40
- 14. شرع من قبلنا 40
- 16. مصالح مرسله 41
- 15. البرائة الاصلیة یا الاباحةالاصلیة 41
- 17. سدّ ذرائع و فتح ذرائع 42
- 18. مراعاة الخلاف 43
- 19. عمل اهل مدینه 43
- 20. اصالة التخییر 44
- 21. اصالة الاحتیاط 44
- 2. تقسیم حکم به «واقعی اوّلی» و «واقعی ثانوی» 45
- اقسام حکم شرعی 45
- 1. اقسام حکم تکلیفی 45
- 3. معنای «سنت» و فرق آن با «مستحب» و «مندوب» 46
- 4. معنای کراهت و ترک اولی 47
- فصل سوم: «طهارت» از دیدگاه مذاهب اسلامی 49
- احکام آبها 49
- 1. احکام آبها و مطهّرات 49
- 2. آب کثیر 49
- 1. آب مطلق 49
- 3. ملاک آب کثیر 50
- 4. آب قلیل 51
- مطهّرات 51
- 2. آب مضاف 51
- 1. آب مطلق 51
- 4. سوزاندن نجاست با آتش 52
- 3. استحاله 52
- 5. آفتاب 53
- 6. زمین 53
- 7. جمعبندی 55
- نجاسات 56
- 2. اعیان نجس 56
- 1. ادرار و مدفوع غیر حلال گوشت 56
- 2. ادرار و مدفوع حلال گوشت 56
- 4. وَذْی و مَذْی و وَدْی 57
- 3. منی 57
- 5. قی (استفراغ) 58
- 6. خون 58
- 7. میّت 59
- 9. اجزای مردار 59
- 8. مردار 59
- 10. شراب 60
- 11. فقّاع 60
- 12. سگ و خوک 61
- 14. قیح (چرک و زرد آب) 61
- 13. کافر 61
- 15. جمعبندی نجاسات 62
- 3. احکام تخلّی 63
- 2. رو به قبله یا پشت به آن نبودن 63
- احکام تخلّی 63
- 1. وجوب ستر عورت 63
- 4. تخلّی در ملک دیگران و در موقوفات 64
- 3. تخلّی بر قبور 64
- 6. تخلّی در جاده، خیابان و محل عبور و مرور مردم 65
- 7. استبرا 65
- 5. تخلّی در آب راکد و جاری 65
- 8. استنجا و تطهیر محل خروج ادرار و مدفوع 66
- 10. مکروهات تخلّی 67
- 11. مستحبات تخلّی 67
- 9. چگونگی انجام استنجا 67
- 1. ادرار، مدفوع و باد معده و روده 69
- احکام وضو 69
- 2. مذی و ودی 69
- نواقض وضو 69
- 4. احکام وضو 69
- 5. استحاضه قلیله 70
- 4. امور زایلکننده عقل 70
- 3. خواب غالب بر چشم و گوش 70
- 6. مسّ عورت 71
- 7. لمس 71
- 8. استفراغ 72
- 9. خون و قیح 72
- 11. ارتداد و خوردن گوشت شتر 73
- 10. قهقهه 73
- 12. جمعبندی نواقض 74
- 1. شستن صورت 74
- احکام وضو 74
- 2. از بالا به پایین شستن صورت 75
- 3. شستن دستها 76
- 4. مسح سر 76
- 6. مسح سر با داشتن حایل 77
- 5. آب مسح 77
- 7. مسح پاها 78
- 8. مسح پا با داشتن حایل 78
- 9. ترتیب 79
- 10. موالات 79
- 11. نیّت 80
- شرایط و غایات وضو 81
- 12. جمعبندی 81
- 2. شرایط مورد اختلاف در وضو 82
- 3. غایات مورد اتفاق در وضو 82
- 4. غایات مورد اختلاف در وضو 83
- 5. وضوهای مستحب 83
- مستحبات و مکروهات وضو 84
- 1. معنای سنتها و مستحبات وضو 84
- 2. مستحبات وضو 85
- 3. معنای مکروهات وضو 85
- 4. مکروهات وضو 86
- 5. احکام غسل 87
- غسل جنابت 87
- 1. موجبات غسل جنابت 87
- 2. احتلام 87
- 3. واجبات غسل جنابت 88
- 4. اعمالی که غسل جنابت در آنها لازم است 89
- 5. محرّمات در حال جنابت 89
- 6. مکروهات حال جنابت 90
- 7. کفایت غسل جنابت از وضو 90
- احکام حیض 92
- 2. سنّ بلوغ دختران و حکم آن 92
- 6. احکام بانوان 92
- 1. تعریف حیض 92
- 4. سنّ یائسگی 93
- 3. یائسگی و حکم آن 93
- 6. اکثر طهر 94
- 5. مدّت حیض 94
- 7. اقلّ طهر 95
- 8. محرّمات مورد اتفاق در زمان حیض 95
- 9. محرّمات مورد اختلاف در زمان حیض 95
- 10. استماع آیه سجده در حال جنابت و حیض 96
- 1. تعریف استحاضه 97
- احکام استحاضه 97
- 2. اقسام استحاضه 97
- 11. کیفیت غسل حیض 97
- 4. حکم استحاضه 98
- 3. غسل استحاضه 98
- 1. تعریف نفاس 99
- 2. اقلّ نفاس 99
- احکام نفاس 99
- 3. اکثر نفاس 100
- 1. غسل مسّ میت 100
- سایر اغسال واجب و مستحب 100
- 4. حکم نفاس و غسل آن 100
- 4. جمعبندی غسلهای واجب 101
- 3. از دنیا رفتن 101
- 2. مسلمان شدن کافر 101
- 5. غسلهای مستحب 102
- 2. طلب و جستجوی آب 103
- تیمّم 103
- مسوّغات تیمّم 103
- 1. نداشتن آب 103
- 7. احکام تیمّم 103
- 4. داشتن آب غیر کافی 104
- 3. ترس و تعذّر از استعمال آب 104
- 5. تیمم در تنگی وقت نماز 105
- 6. چیزهایی که تیمّم بر آنها صحیح است 105
- 7. نیت در تیمم 106
- 8. مسح صورت 106
- 9. مسح دستها 107
- 10. ترتیب 107
- 11. موالات 107
- 12. تسمیه 108
- احکام محتضر 109
- 1. برگرداندن محتضر به سوی قبله 109
- احتضار و غسل میت 109
- 8. احکام درگذشتگان 109
- غسل میّت 110
- 2. تلقین 110
- 1. غسل میت 110
- 3. غسل جنین سقط شده 111
- 2. شرایط مورد اتفاق در وجوب غسل میت 111
- 5. تعداد غسل میت 112
- 4. غسل مقداری از جسم 112
- 6. کیفیت غسل میت 113
- 8. همگن و همسان بودن غاسل 114
- 7. حنوط 114
- 10. فقدان همگن 115
- 9. غسل دادن زن و شوهر به وسیله یکدیگر 115
- 1. وجوب تکفین 116
- کفن میّت 116
- 2. حداقل مقدار لازم در کفن 116
- 3. شرایط و ویژگیها، و سنتها و مستحبات کفن 117
- 1. حکم نماز میت 118
- نماز میت 118
- 4. شرایط مورد اختلاف: حاضر بودن میت 119
- 3. شرایط مورد اتفاق در نماز میت 119
- 2. شرایط کسانی که بر میت نماز میگزارند 119
- 6. قرار دادن میت بر زمین 120
- 5. قرار دادن جنازه در برابر نمازگزار 120
- 9. تعداد تکبیرهای نماز میت 121
- 7. واجبات و ارکان نیت در نماز میت 121
- 8. نماز میت در حال ایستاده 121
- 10. چگونگی نماز میت و آداب آن 122
- 11. اقامه نماز میت در مسجد 123
- 12. شهید 124
- 13. اولیای میت 125
- 14. وقت اقامه نماز میت 127
- 1. تشییع میت 127
- تشییع میّت 127
- 2. شرکت زنان در تشییع جنازه 128
- 1. دفن میت 129
- 3. قرار دادن لحد برای قبر 129
- دفن میّت 129
- 2. دفن میت به سمت قبله 129
- 1. نوشتن روی قبر 130
- احکام قبور 130
- 4. مستحبات و مکروهات دفن 130
- 2. بنای بر قبور 131
- 3. نبش قبر 131
- 5. گریستن بر میت 132
- 4. تعزیت و تسلیت به مصیبتزدگان 132
- 1. زیارت اهل قبور برای مردان 133
- زیارت اهل قبور 133
- 2. زیارت اهل قبور برای زنان 133
- 3. زیارت قبر پیامبراعظم صلی الله علیه و آله و سلم 134
- 2. تعداد نمازهای واجب یومیه 135
- 1. نمازهای واجب و نافلهی یومیهو اوقات آنها 135
- 1. اهمیت نماز 135
- فصل چهارم: مباحث نماز از دیدگاه مذاهب اسلامی 135
- نمازهای واجب یومیه 135
- 1. وقت نماز ظهر 136
- 2. وقت نماز عصر 136
- اوقات نمازهای واجب یومیه 136
- 3. وقت نماز مغرب 137
- 5. وقت نماز صبح 138
- 4. وقت نماز عشا 138
- 6. اقامه نماز در برخی زمانها دارای نهی است 139
- 7. نماز متعلق نهی 139
- 8. جمع بین نمازهای ظهر و عصر، مغرب و عشا 141
- 9. موارد جواز جمع میان دو نماز 141
- تعداد و احکام نمازهای نافله 142
- 1. نمودار نمازهای غیر واجب 142
- 2. تفصیل نمازهای نافله 143
- 3. نمازهای شب و وتر و حکم قنوت در آنها 146
- 4. حکم قنوت در نمازها 147
- 2. مقدمات نماز: 149
- اشاره 149
- 1. حکم قبله 150
- قبله 150
- 2. تعریف قبله 151
- 3. جهل به جهت قبله 151
- 4. نماز در جوف و بام کعبه 152
- لباس نمازگزار 153
- 2. حدّ عورت و پوشش در نمازها 153
- 1. حکم ستر عورت در نماز 153
- 3. حکم پوشش در غیر نماز 154
- 4. حد پوشش مردان در غیر نماز 154
- 5. حد پوشش زنان در غیر نماز 155
- 7. نگاه زن به مرد نامحرم 156
- 6. نگاه مرد به زن نامحرم 156
- 9. شرایط لباس نمازگزار 157
- 8. حکم لمس و صدا 157
- 11. نماز زن و مرد در کنار یکدیگر 158
- 10. شرایط مکان نمازگزار 158
- 13. نماز در مقبره 159
- 12. مکانهایی که نماز در آنها مکروه است 159
- 15. عبور از مقابل نمازگزار 160
- 14. قرار دادن سُتره 160
- 16. جلوگیری نمازگزار از عبور دیگران 161
- 2. آداب مسجد 162
- احکام مساجد 162
- 1. نمازگزاردن در مسجد 162
- 4. خوابیدن در مسجد 163
- 3. محل عبور قرار دادن مسجد 163
- 5. وارد کردن نجس و متنجس در مسجد 164
- 1. مشروعیت اذان 164
- اذان و اقامه 164
- 4. الفاظ مورد اختلاف در اذان 165
- 3. الفاظ مورد اتفاق در اذان 165
- 2. جایگاه اذان 165
- 6. حکم اقامه 166
- 5. حکم اذان 166
- 7. فاصله بین اذان و اقامه 167
- 8. الفاظ اقامه 168
- 9. اذان و اقامه برای زنان 169
- 10. اذان برای اموری خاص 170
- 3. ارکان و واجبات نماز 171
- اشاره 171
- 1. ارکان و واجبات نماز 172
- واجبات نماز 172
- 1. معنا و حکم نیت 175
- واجب اول: نیّت 175
- 2. تلفظ به نیت 176
- 2. لفظ تکبیرة الاحرام 177
- واجب دوم: تکبیرة الاحرام 177
- 1. معنای تکبیرة الاحرام و حکم آن 177
- 1. حکم قیام در نمازهای فریضه و نافله 178
- واجب سوم: قیام 178
- 2. مقدار لازم در قیام 178
- 1. حکم فاتحة الکتاب و ذکر 179
- واجب چهارم و هفتم: قرائت و ذکر 179
- 2. حکم قرائت مأموم 180
- 3. تکفیر یا تکتّف (دست بسته نماز خواندن) 180
- 4. حکم بسمله 181
- 5. استعاذه 182
- 6. دعای افتتاح 182
- 7. تأمین (آمین گفتن پس از حمد) 183
- 9. مقدار لازم از سوره در قرائت 184
- 8. قرائت سوره، بعد از فاتحه 184
- 10. حکم قرائت سوره برای امام و مأموم و منفرد 185
- 11. تکبیرهای انتقال 185
- 13. باز کردن بین دو پا 186
- 12. بالا بردن دستها هنگام تکبیرها 186
- واجب پنجم 187
- 1. حکم رکوع 187
- 2. ذکر رکوع 187
- 3. ذکر برخاستن از رکوع 188
- واجب ششم: سجده 189
- 2. حکم سجده 189
- 1. چگونگی رفتن به سجده و برخاستن از آن 189
- 4. ما یصحّ السجود علیه 190
- 3. اعضای سجود 190
- 5. بالا بودن موضع سجده 191
- 7. چگونگی قرار دادن اعضای سجده بر زمین 192
- 6. ذکر سجده و مقدار آن 192
- 8. چگونگی نشستن پس از سجده 193
- 10. نشستن بین دو سجده 194
- 9. جلسه استراحت 194
- 12. مواضع سجده تلاوت 195
- 11. سجده تلاوت 195
- 14. سجده شکر 196
- 13. دعای هنگام سجده تلاوت 196
- واجب هشتم: تشهد 197
- 16. تشهد آخر 197
- 15. تشهد اول 197
- 17. ذکر تشهد 197
- 18. استحباب اشاره با انگشت سبابه 198
- 20. صلوات در تشهد آخر 199
- 19. صلوات در تشهد اول 199
- 21. دعا در تشهد آخر 200
- 23. صیغه سلام 201
- 22. سلام 201
- واجب نهم: سلام 201
- 25. نیت در سلام 202
- 24. توجه و اشاره به چپ و راست هنگام سلام 202
- واجب دهم: ترتیب 203
- 1. ترتیب 203
- واجب یازدهم: موالات 204
- 1. موالات 204
- مبطلات نماز 205
- 4. مبطلات و مکروهات نمازو احکام سهو و شک 205
- 1. مهمترین مبطلات نماز 205
- احکام شک و سهو در نماز 207
- 1. مکروهات نماز 207
- 2. شک در عدد رکعات 207
- 3. اسباب سجده سهو 208
- 4. حکم سجده سهو 209
- 5. چگونگی سجده سهو 210
- شرایط قصر خواندن نماز 212
- نماز مسافر 212
- 1. مسافت شرعی 212
- 5. نماز مسافر و نماز جماعت 212
- 1. قصر نماز در سفر 212
- 4. سفر شغلی 213
- 3. مباح بودن سفر 213
- 5. گذشتن از حدّ ترخص 213
- 2. قصد سفر از زمان خروج 213
- 6. اقتدای مسافر به حاضر 214
- 7. نیت اقامت 214
- 1. حکم جماعت در نمازهای روزانه 215
- احکام نماز جماعت 215
- نماز جماعت 215
- 2. اهمیت نماز جماعت/ 216
- 3. به جماعت خواندن نمازهای غیر روزانه 216
- 4. شرایط امام جماعت؛ موارد اتفاقی 217
- 6. اقتدا به مخالف در مذهب یا اجتهاد 218
- 5. شرایط امام جماعت؛ موارد اختلافی 218
- 7. اتحاد مکان و نبودن حایل 219
- 9. حکم مسبوق 220
- 8. نماز پیرامون کعبه 220
- اشاره 221
- 6. نمازهای دیگر: 221
- نماز جمعه 222
- 1. وجوب نماز جمعه 222
- 1. اذن حاکم 222
- شرایط وجوب اقامه نمازجمعه 222
- 2. جماعت 223
- 4. تعدّد جمعه و رعایت فاصله 223
- 3. عدد شرکتکنندگان 223
- 5. محل اقامه نمازجمعه 224
- 9. محتوای خطبه نماز جمعه 225
- 8. شرایط مکلّفان به شرکت در نماز جمعه 225
- 7. عدالت امام جمعه 225
- 6. ایراد دو خطبه 225
- 10. حرف زدن در حال خطبه 226
- 12. چگونگی نماز جمعه 227
- 11. شرط عربی بودن خطبه 227
- نماز عیدین 228
- 1. حکم نماز عید 228
- 2. چگونگی نماز عید 229
- 1. حکم نماز کسوف و خسوف 230
- 4. تکبیرهای ایام عید 230
- 3. آداب نماز عید 230
- نماز آیات 230
- 2. اقامه نماز کسوف و خسوف به جماعت 231
- 3. چگونگی انجام نماز کسوف و خسوف 231
- 4. نماز زلزله 232
- 5. سایر آیات 232
- 7. چگونگی انجام نماز استسقا 233
- نماز استسقا 233
- 6. حکم نماز استسقا 233
- نماز تراویح 234
- 8. آداب نماز استسقا 234
- 9. نماز تراویح 234
- 10. مندوبات نماز تراویح 235
- 11. برخی نمازهای مستحب 236
- فصل پنجم: مباحث روزه از دیدگاه مذاهب اسلامی 237
- اشاره 237
- روزه و مبطلات آن 238
- 2. اقسام روزه 238
- 1. تعریف روزه 238
- 3. وجوب روزه ماه مبارک رمضان 239
- 4. مبطلات روزه که مورد اتفاق است 239
- 1. مفسدات موجب قضا و کفاره در ماه رمضان 240
- مفطرات روزه 240
- 1. مبطلات موجب قضا، در ماه رمضان 241
- موجبات قضا 241
- 1. شرایط وجوب روزه 243
- احکام روزه 243
- 3. قضای روزه رمضان 244
- 2. کسانی که روزه بر آنها واجب نیست 244
- 5. کفاره افطار عمدی 245
- 4. فدیه تأخیر قضای رمضان 245
- 6. قضای نماز و روزه از سوی میت 246
- 7. روزه در مناطق قطبی 246
- 8. روزه مسافر 247
- 9. حکم روزه در سفر 247
- 1. ثبوت ماه رمضان 248
- احکام هلال 248
- 2. شرطیت اتحاد افق 248
- 5. راههای اثبات هلال 249
- 3. اعتبار حکم حاکم 249
- 4. اعتبار قول منجّمان 249
- 1. روزههای حرام 250
- اقسام روزه 250
- 3. روزه یومالشک 251
- 2. روزه مستحب گرفتن زن 251
- 4. روزههای مکروه 252
- 5. روزه عاشورا 252
- 7. شب قدر 253
- 6. روزههای مستحب 253
- احکام اعتکاف 254
- 2. مدت اعتکاف 254
- 3. شرایط مورد اتفاق در اعتکاف 254
- 1. اعتکاف 254
- 4. روزه در زمان اعتکاف 255
- 5. طهارت از جنابت، حیض و نفاس 255
- 7. خروج از مسجد در حال اعتکاف 256
- 6. مسجد محل اعتکاف 256
- 8. آمیزش جنسی در حال اعتکاف 257
- 9. محرّمات و مفسدات دیگر در اعتکاف 258
- وجوب حج 259
- 3. شرایط وجوب حج 259
- 1. وجوب حج، یک بار در عمر 259
- 2. فوری یا تراخی بودن وجوب حج 259
- 1. وجوب حج و شرایط و اقسام آن 259
- 2. واجبات احرام 259
- فصل ششم: مباحث حج و عمرهاز دیدگاه مذاهب اسلامی 259
- 4. اسلام، شرط صحت یا وجوب 260
- 5. وجوب همراه داشتن مَحْرم (بر زنان) 260
- 7. استنابه برای مستطیع عاجز یا میّت 261
- 8. نیابت از بلد یا میقات 261
- 6. نیابت در حج 261
- 1. انواع حج 262
- 2. حج قِران 262
- اقسام حج 262
- 3. انتخاب نوع حج 263
- 1. مواقیت مکانی 264
- میقات احرام 264
- 2. احرام قبل از میقات 264
- 3. عبور از میقات بدون احرام 265
- 4. ماههای حج 265
- 1. مستحبات احرام 266
- احرام 266
- 5. احرام قبل از ماههای حج 266
- 2. تیمم بدل از غسل احرام 267
- 3. واجبات احرام 267
- 4. حکم تلبیه 268
- 5. ذکر تلبیه 269
- 1. شکار صحرایی وحشی 270
- 3. تروک احرام 270
- 3. عقد ازدواج برای خود و دیگران 270
- 2. جماع و مقدمات آن 270
- 5. استفاده از عطریّات و چیزهای خوشبو 271
- 4. استمنا و خود ارضایی جنسی 271
- 6. پوشیدن چیز دوخته 271
- 7. پوشیدن چکمه و جوراب و مانند آن 272
- 9. فسوق 272
- 8. سرمه کشیدن 272
- 10. جدال 273
- 12. کشتن جانوران ساکن در بدن 273
- 13. انگشتر به دست کردن 273
- 11. نگاه در آینه 273
- 14. پوشش زیور برای زنان مُحرم 274
- 15. روغن مالی به بدن 274
- 17. پوشاندن سر برای مردان محرم 275
- 18. پوشاندن صورت برای زنان 275
- 16. ازاله مو 275
- 20. بیرون آوردن خون از بدن خود 276
- 19. استظلال 276
- 22. کندن دندان 276
- 21. ناخن گرفتن 276
- 23. کندن درخت یا گیاهان روییده در حرم 277
- 25. حنا 277
- 24. سلاح در بر داشتن (مسلّح شدن) 277
- 26. محرمات احرام به صورت شعر 278
- 2. حکم ورود به مکه 279
- 5. سعی 279
- 1. قطع تلبیه در احرام عمره تمتّع 279
- 4. طواف و نماز آن 279
- 6. تقصیر 279
- ورود به مکه 279
- 3. آداب ورود به مکه و مسجدالحرام 280
- 1. طواف قدوم 281
- اقسام طواف 281
- طواف 281
- 4. طواف زیارت 282
- 3. طواف عمره مفرده 282
- 2. طواف عمره تمتّع 282
- 6. طواف وداع 283
- 8. شرایط طواف 283
- 7. طواف مستحب 283
- 5. طواف نساء 283
- 9. واجبات طواف 285
- 10. مستحبات طواف 286
- 11. اضطباع 287
- 12. رَمَل 288
- 1. وجوب سعی میان صفا و مروه و شرایط و کیفیت آن 289
- 13. نماز طواف 289
- سعی میان صفا و مروه 289
- 3. تکرار سعی 290
- 2. تعداد سعی 290
- 1. حلق یا تقصیر در عمره تمتّع 291
- تقصیر 291
- 2. تعداد افعال واجب در عمره تمتّع 292
- 3. چگونگی تقصیر 293
- 4. حلق یا تقصیر در عمره مفرده 293
- 5. تعداد افعال واجب در عمره مفرده 294
- 1. زمان و مکان احرام حج 295
- احرام حج 295
- 9. مناسک منا 295
- 8. وقوف به عرفات و مشعر 295
- 7 احرام حج 295
- 2. قطع تلبیه در احرام حج 296
- 1. زمان وقوف در عرفات 296
- وقوف در عرفات 296
- 2. خطبه امام در عرفات 297
- 3. قصر یا تمام بودن نماز امام و سایر حجاج در عرفات 298
- 4. جمع نماز ظهر و عصر در عرفات 298
- 6. مستحبات وقوف در عرفات 299
- 5. نماز جمعه در عرفات 299
- 8. بیتوته شب عید در مشعرالحرام (پیش از وقوف بینالطلوعین) 300
- وقوف در مشعرالحرام 300
- 7. زمان کوچ از عرفات 300
- 9. وقوف پس از طلوع فجر در مشعرالحرام 301
- 10. شرایط وقوف در عرفات و مشعرالحرام 302
- 11. نماز مغرب و عشای شب عید قربان و چگونگی آن 303
- 12. مستحبات وقوف در مزدلفه 304
- 1. مناسک واجب منا در عید قربان 305
- مناسک منا 305
- 2. ترتیب اعمال عید قربان 305
- 1. جنس و اندازه شنها (سنگریزه) 306
- ویژگی شنها 306
- شرایط رمی 307
- 1. محل جمعآوری سنگریزه 307
- 2. بکر بودن سنگریزهها 308
- 3. مباح بودن حصاة 308
- 2. اصابت به جمره 309
- واجبات رمی 309
- 1. پرتاب کردن 309
- 3. تعداد سنگها 310
- 4. پشت سر هم انداختن 311
- 5. زمان رمی جمره عقبه 311
- 6. مستحبات و سنن رمی جمره عقبه 312
- قربانی و احکام آن 313
- 1. ذبح 313
- 2. سنّ قربانی 314
- 4. تعداد قربانی 314
- 3. صفت و ویژگیهای قربانی 314
- 5. بدل قربانی 315
- 7. زمان ذبح 316
- 6. مکان ذبح 316
- احکام حلق یا تقصیر در حج 317
- 1. وجوب حلق یا تقصیر 317
- 3. مکان حلق یا تقصیر 318
- 2. زمان حلق یا تقصیر 318
- 4. وظیفه مردان بدون مو (اگر حلق برای آنها متعین باشد) 319
- 6. خروج از احرام حج 319
- 5. مستحبات حلق 319
- 7. مراحل تحلّل از احرام 320
- 1. خطبه روز عید قربان 321
- اهمّ مستحبات منا 321
- 3. تکبیرهای روز عید 322
- 2. کوچ از منا در روز عید 322
- 11. مناسک ایام تشریق 323
- 2. نماز طواف زیارت 323
- واجبات بعد از اعمال منا 323
- 1. طواف زیارت 323
- 10. اعمال بعد از منا 323
- 3. سعی میان صفا و مروه 324
- 4. تحلّل دوم از احرام 324
- 6. تحلّل سوم از احرام 325
- مناسک ایام تشریق 325
- 1. بیتوته شب یازدهم و دوازدهم در منا 325
- 5. طواف نساء و نماز آن 325
- 3. عبادت در مکه به جای بیتوته در منا 326
- 2. کفاره ترک بیتوته 326
- 4. حکم معذورین از بیتوته 327
- 2. ترتیب در رمی جمرات سهگانه 327
- رمی ایام تشریق 327
- 1. رمی جمرات سهگانه در روزهای یازدهم و دوازدهم 327
- 4. کوچ از منا در روز دوازدهم (نَفْر اول) 328
- 3. زمان رمی جمرات سهگانه، روزهای یازدهم و دوازدهم 328
- 5. بیتوته شب سیزدهم برای کسی که غروب آن شب در منا بوده 329
- 6. بیتوته شب سیزدهم برای کسی که در حال احرام، صید یا با زن نزدیکی کرده 329
- 8. زمان رمی روز سیزدهم 330
- 7. رمی روز سیزدهم 330
- 9. زمان کوچ از منا در روز سیزدهم (نَفْر دوم) 331
- 10. خطبه امام پیش از نَفْر اول 331
- خاتمه 332
- فصل هفتم: مروری بر سایر ابواب فقهیاز دیدگاه مذاهب اسلامی 339
- زکات فطره 339
- قسمت اول: سیری در مباحث زکات و خمساز نگاه مذاهب اسلامی 339
- 1. زکات فطره 339
- اشاره 339
- 2. حکم زکات فطره 340
- 3. شرایط وجوب زکات فطره 340
- 4. مقدار فطریه 341
- 5. مصرف فطریه 342
- 6. چگونگی پرداخت فطریه 342
- 7. زمان وجوب فطریه 343
- زکات اموال 344
- 9. موارد مورد اتفاق در متعلّق زکات 344
- 8. اهمیت زکات 344
- 10. موارد اتفاقی در عدم تعلّق زکات 345
- 11. موارد اختلافی میان امامیه و سایر مذاهب در تعلّق زکات 346
- 12. وجوب خمس غنیمت 347
- 13. مهمترین موارد اختلافی در وجوب خمس 347
- 14. نتیجهگیری 348
- قسمت دوم: سیری در ابواب معاملاتاز نگاه مذاهب اسلامی 349
- اشاره 349
- باب بیع و مکاسب محرمه 350
- 2. احکام کلی بیع 350
- 1. اشاره 350
- 3. مکاسب محرمه 351
- 2. علایم بلوغ 352
- باب حجر 352
- 1. عوامل حجر 352
- 3. اولیای صغیر 353
- 1. مضاربه 354
- 2. شرکت 354
- عقود شرعی دیگر 354
- 5. هبه 355
- 3. اجاره 355
- 4. ضمان و کفالت و حواله 355
- 7. وصیت 356
- 6. رجوع در هبه 356
- 8. وصیت به حج و قرائت قرآن و مانند آن 357
- اشاره 358
- قسمت سوم: مروری بر احوال شخصیهاز نگاه مذاهب اسلامی 358
- نکاح 359
- 1. حکم نکاح 359
- 2. نکاح موقت 359
- 5. لزوم ولیّ در نکاح 360
- 4. نکاح اکراهی و هزلی 360
- 3. شاهد گرفتن برای عقد 360
- 7. مراتب اولیا 361
- 6. ولیّ مجبر 361
- 8. محرمات ابدی 362
- 9. محرمات بالجمع 363
- 10. ازدواج با کفار 363
- 11. مهمترین شرایط حرمت با شیرخواری 363
- 12. کمیّت رضاع موجب حرمت 364
- مباحث طلاق 365
- 1. ارکان طلاق 365
- 2. سه طلاقه و ملاک آن 366
- مباحث اطعمه و اشربه 367
- 3. حشرات 367
- 1. پرندگان حلال و حرام 367
- 2. چهارپایان 367
- 4. آبزیان 368
- چند واجب اجتماعی 368
- 5. حیوان جلّال 368
- 6. ولیمه 368
- 8. تسمیت العاطس 369
- 7. افشای سلام و ردّ آن 369
- اشاره 370
- قسمت چهارم: مروری بر سیاسات از دیدگاه مذاهب اسلامی 370
- 2. مشروبخواری 371
- 1. انواع مجازات 371
- مجازات اسلامی 371
- 4. حکم مواد مخدر 372
- 3. حکم مشروبات مست کننده 372
- 5. حدّ زنا و لواط 372
- 6. تحریم به اثر لواط 373
- 8. وطی بهائم 373
- 7. وطی در دُبُر 373
- 10. استمنا با دست 374
- انواع مجازات 374
- 9. حکم حیوان وطی شده 374
- 12. حدّ سرقت 375
- 1. ولیّ دم 375
- 11. مساحقه 375
- قصاص و دیات 375
- 4. مقدار دیه 376
- 2. قتل مسلمان به خاطر قتل ذمّی 376
- 3. دیه زن 376
- 7. وجوب امامت 377
- 5. قصاص از مرد به خاطر زن 377
- مباحث امامت 377
- 6. مجری حدود و قصاص 377
- 8. شرایط امامت 378
- 10. اجماع بر ولایت فقیه 378
- 9. امامت 378
- خاتمه 380
- بخش پایانی 380
- فهرست منابع 382
2. پیدایش مکتب اهل حدیث و اهل رأی در میان عامه
اشاره
بر اساس بینش عامه که صحابه را مرجع علمی پاسخگویی به نیازهای فقهی میشمردند، پس از ارتحال نبی اعظم صلی الله علیه و آله و سلم صحابه در مناطق مختلف بلاد اسلامی پراکنده شدند و مرجعیّت مردم را به دست گرفتند، لیکن آنان در آنچه از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل میکردند متفاوت بودند و همه آنها به طور یکسان محضر آن حضرت را درک نکرده و از گفتار و کردار و سیره ایشان مطلع نبودند. از این جهت هر یک از آنها بر حسب درک و فهم خود و به اندازهای که توانسته بودند با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم نشست و برخاست داشته باشند، از شریعت بهره گرفته و احکام فقهی را به دست آورده بودند؛ لذا در مقام پاسخگویی به استفتائات و پرسشهای مردم، میان آنها تفاوت دیدگاه زیادی پدید آمد و بدینصورت، هنوز قرن اول اسلامی به پایان نرسیده بود که دو مکتب فقهی در میان مذهب عامه رایج گردید:
الف) مکتب اهل حدیث
مکتب اهل حدیث در حجاز و به ویژه در مدینه پدید آمد. پرچمداران این مکتب، هفت فقیه معروف، همچون سعید بنمسیب (م 942)، عروة بن زبیر (م 94)، قاسم بن محمد (م 106) بودند که سعید بن مسیب را باید از برجستهترین آنان شمرد. اگرچه گفته شده، پیش از این هفت نفر؛ عباس، زبیر، عبداللَّه بن عمر، از پرچمداران مکتب حدیث بودهاند. مکتب اهل حدیث، پس از پیدایش، توسط عدهای از بزرگان؛ مانند مالک، شافعی و احمد بن حنبل حمایت و گسترش یافت. (1)شیوه و منهج اصلی مکتب اهل حدیث، پذیرش و قبول نص بود. آنها در مسائل فقهی به کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رجوع میکردند و در صورت فقدان نص، به آثار صحابه
1- محمد سلام مدکور، مناهجالاجتهاد فی الإسلام، صص 143- 94؛ علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود؛ تاریخ التشریع الإسلامی، ج 1، صص 71- 69