درسنامه درآمدی بر فقه مقارن صفحه 345

امامیه و مذاهب اربعه اهل سنت حداقل در مباحث کلی، با صرف نظر از امور جزئی مانند نصاب و حول، وجود دارد عبارت‌اند از: انعام ثلاثه (گوسفند، شتر، گاو) غلات اربعه (گندم، جو، کشمش، خرما) نقدین (طلا و نقره مسکوک). این موارد، مورد اتفاق تمامی مذاهب است و به بیان دیگر، هر آنچه را که امامیه معتقدند زکات به آن تعلّق می‌گیرد اگر شرایط آن فراهم باشد، مذاهب چهارگانه نیز به وجوب زکات آن معتقدند، اگرچه ممکن است در شرایط تعلّق زکات و برخی فروع جزئی، با تفاوت فتوا مواجه باشیم. (1)

10. موارد اتفاقی در عدم تعلّق زکات‌

افزون بر موارد بالا، که نُه مورد است و به نظر همه مذاهب، متعلق زکات می‌باشد مواردی نیز بالاتفاق متعلق زکات نیست؛ به عبارت دیگر مواردی را که تمام یا اکثر مذاهب چهارگانه معتقد به نفی زکات از آن‌ها می‌باشند، امامیه نیز وجوب زکات را از آن‌ها نفی می‌کنند. مهمترین این موارد عبارت‌اند از:

خانه مسکونی، لباس برای پوشش بدن، لوازم منزل، وسیله سواری، سلاح برای کاربرد، ظروف برای زینت (غیر از طلا و نقره) لؤلؤ و یاقوت و زبرجد و سایر جواهرات که برای تجارت نباشد، همچنین کتب علمی که برای تجارت نباشد و همچنین ابزار و آلات صناعت از این موارد در فقه امامیه به عنوان مؤونه و مایحتاج زندگی تعبیر می‌شود که نه تنها متعلق زکات نیست، بلکه خمس هم به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. بعلاوه زکات اسب و قاطر و الاغ و سگ شکاری و مانند آن‌ها نیز واجب نیست، مگر این که برای تجارت نباشد. (2)