درسنامه درآمدی بر فقه مقارن صفحه 351

بالغ و مختار باشد و بیع کودک ممیز باید به اذن ولیّ او انجام شود. از نظر ثمن و مثمن، به جز حنفیه، بقیه اهل سنت می‌گویند باید طاهر باشد و خرید و فروش نجس و متنجس صحیح نیست، ولی حنفیه خرید و فروش روغن متنجس را برای غیر خوردن صحیح می‌دانند. امامیه نیز خرید و فروش نجس را در صورتی که منافع عقلایی معتدّبه داشته باشد، مجاز می‌شمرند. در سایر موارد ثمن و مثمن، تمامی مذاهب اشتراک رأی دارند.

صحت بیع فضولی متوقف بر اجازه مالک است و در بحث خیارات، امامیه، شافعیه و حنبلیه خیار مجلس را قبول دارند. حنفیه نیز در صورت شرط می‌پذیرند، ولی مالکیه منکر آن هستند. ولی خیار رؤیت و خیار عیب شرط اجماعی مذاهب است.

از نظر مذاهب اسلامی، فاسد و باطل به یک معنا است. اما آیا فساد مساوی حرمت است؟ به غیر از امامیه بقیه مذاهب فساد را مساوی حرمت شمرده‌اند. از این رو بیع نجس و متنجس را فاسد و حرام می‌دانند. تلقّی رکبان را اکثر مذاهب، منهی عنه می‌دانند، ولی آن را باطل نشمرده‌اند. (1)

3. مکاسب محرمه‌

در بحث مکاسب محرّمه، مذاهب اسلامی معمولًا ساختن مجسمه موجود زنده را حرام شمرده‌اند. اگرچه مباحث مفصلی را برخی از آن‌ها مطرح کرده و گفته‌اند: حرمت در صورتی است که برای غرض فاسد؛ مانند بت‌پرستی و شهوت‌رانی باشد. همچنین در ذیل عنوان غنا مباحث بسیاری مطرح است. گروهی از اهل سنت معتقدند تغنّی مشتمل بر الفاظی که وصف زن معین را کند یا وصف شراب باشد و یا مشتمل بر هجو مسلمانان گردد و مانند آن، که آمیخته به حرام باشد، حرام است ولی تغنّی مشتمل بر حِکَم و مواعظ اشکالی