درسنامه درآمدی بر فقه مقارن صفحه 39

یادآوری:

1. استصحاب نزد عامه عبارت است از: «الظن ببقاء الحکم فی الحال أو الاستقبال، بناء علی ثبوته فی الماضی و عدم تغییره».

2. در واقع اجماع مسلمانان حتی زیدی‌ها و ظاهری‌ها استصحاب را معتبر می‌دانند و اختلاف در شعاع آن است. (1)

12. استقراء

امامیه؛ در کتب اصولیِ امامیه، از استقراء به عنوان یک اصل و حجت معتبر، بحث نشده و اعتبار آن ثابت نیست، مگر این‌که به نوعی به مذاق شرع یا تنقیح مناط قطعی منجر گردد.

حنبلیه و حنفیه؛ در کتب حنبلیه و حنفیه نیز به اصل استقراء تصریح نشده و اعتبار آن ثابت نیست.

شافعیه و مالکیه؛ به نظر شافعی‌ها و مالکی‌ها، استقراء نیز مانند قیاس و استصحاب، از ادلّه است و معتبر می‌باشد. (2)یادآوری:

1. استقراء نزد عامه یعنی: «تتبّع الحکم فی جزئیاته علی حاله یغلب علی الظن أنّه فی صورة النزاع علی تلک الحالة».

2. منطقیون و بعضی از اصولی‌ها استقراء را به تام و ناقص تقسیم می‌کنند. استقراء ناقص، ظنی است و حجت نیست ولی استقراء تام، قطعی و قطعی نبودنش مورد خلاف است، اباضیه از خوارج نیز حجیّت استقراء را پذیرفته‌اند.