جامع شتات جلد 1 صفحه 245

1- و بعبارت دیگر: اگر او مدعی است که علمی برایش حاصل شده از سنخ همان علمی که شارع میخواهد. در این صورت از کجا میداند که در پشت مانع غیمی تغییری در جریان شب و روز حادث نشده مانند حادثه زمان یوشع و غیره. و اگر مدعی علمی است از سنخ دیگر پس چنین علمی شرعا حجیت ندارد.

2- اولا: ماجرای " رد شمس " بر یوشع با هیچ حدیث موثقی از طریق اهل بیت (علیه السلام) تایید نشده مگر بصورت یک جمله در ضمن دعا. به هر حال در هر مورد که سخن از رد شمس آمده تصریح شده بر اینکه این حادثه پس از چند لحظه تمام شده و شمس به حالت اصلی خود برگشته است. ثانیا: درست است که پیام دو آیه مزبور تعلیق به محال نیست ولی آیات زیادی از قرآن و عقیده اجماعی است دال بر این که نظام حاضر جهان مطابق حکمت الهی است و خداوند بر خلاف حکمتش عمل نخواهد کرد تا روز " دکت الارض ". وبقیه فرمایش محقق قمی به هیئت بطلمیوس مربوط است. وخود میرزا در " علم اصول " نه تنها علم را مطلقا حجت میداند بل ظن خاص، بل ظن مطلق را نیز حجت میداند و قاعده " صم للرویه وافطر للرویه " در وقتی است که ممکن باشد و در صورت ممانعت غیم، علم مطلقا حجت است الا قطع قطاع.

جواب:

جواب: هر روزه که معین است مثل ماه مبارک رمضان و نذر معین، افطار آن حرام و موجب قضا و کفاره است و اما غیر معین مثل روزه کفاره و نذر غیر معین، جایز است افطار آن مطلقا، یعنی هر چند بعد از زوال باشد، و اما قضای رمضان پس جایز است افطار آن قبل از زوال، مگر با ضیق وقت یا ظن موت که جایز نیست افطار وکفاره بر افطار لازم نیست وظاهر این است که روزه استیجار نیز چنین باشد. واما بعد از زوال، پس جایز نیست افطار بدون عذر و موجب کفاره می شود واظهر این است که اطعام ده مسکین است واگر عاجز باشد سه روز متوالی روزه بگیرد و دلیلی بر الحاق روزه استیجار (به جهت قضای ماه رمضان) به آن، نیست هر چند احوط، الحاق است.

392- سوال:

392- سوال: هرگاه کسی از خانه یا دار اقامه، سفر کند و بیرون رود وبه حد ترخص نرسیده افطار کند با جهل به عدم جواز، آیا بر او کفاره واجب است یا نه؟

جواب:

جواب: بدان که تناول مفطر از روی جهالت چند احتمال دارد: یکی آن است که تناول می کند مفطر را، در حالی که معتقد این است که صائم است، ولیکن جاهل است به اینکه آن شئی مفطر است یا نه و هر چند در رد پای نظر، بر این، هم دو احتمال است، یکی آنکه با اعتقاد صائم بودن در نفس الامر هم صائم است و دوم اینکه در نفس الامر صائم نیست. ولیکن به نظر دقیق بطلان احتمال اول ظاهر می شود، چون ماهیت صوم عبارت است از قصد به امساک و کف نفس از امور معینه و در صورت جهل به مفطر بودن آن مفطر. پس قصد کف نفس از آن نکرده، پس صوم نفس الامری متحقق نشده، بلکه همان در اعتقاد خود صائم است. دوم اینکه تناول می کند مفطر را در حالی که معتقد این است که غیر صائم است وجاهل است به اینکه صائم است، مثال اول اینکه روزه دار جماع می کند با جهل به اینکه جماع مفطر است، و مثال دوم اینکه سهوا آب میخورد و میداند که آب مفطر است و نمی داند که تناول آن سهوا مبطل نیست و به اعتقاد این که غیر صائم است باز آب میخورد یا نان یا چیز دیگر و حال اینکه در نفس الامر صائم است، و اما نمی داند که صائم است. و آن دو احتمال سابق در اینجا هم جاری است وحق آن است که گفتیم.