جامع شتات جلد 1 صفحه 393

المقدمه وما لا فلا وهذا لا دخل له فی الاستدلال بالایه والاعتماد علی مثل بعض الروایات الوارده فیمن وقع فی الارض لم یجد فیها الا الثلج لطهاره الصلاه فانه (علیه السلام) امره بالتیمم بالثلج ونهاه عن السفر الی مثل هذه الارض التی یوبق فیها دینه او یوبق اهله. ایضا مشکل کما لا یخفی. واما الخروج لتحصیل مسائل الدین الی مکان یمکن فیه، فلا ریب فی وجوبه اذا لم یتمکن منه فی موضعه، ولا دخل له بمسئله الهجره.

455- سوال:

455- سوال: در شریعت نبویه (صلی الله علیه و آله) جهاد به چه معنی اطلاق می شود وچند قسم است وجهادی که اذن امام در آن شرط است وجهادی که اذن امام، شرط نیست کدام است؟

جواب:

جواب: اما اطلاق لفظ الجهاد واستعمال آن در مطالب شرعیه اعم از اینکه به عنوان حقیقت باشد یا مجاز. پس آن بسیار است بعضی از آن باب است که پای موت در میان نیست اصلا مثل احیای سنت نبویه (صلی الله علیه و آله) که مهجور شده باشد ومثل مجادله با نفس واجتناب از متابعت قوه شهویه وغضبیه وپیروی عقل که آن را جهاد گفته اند، بلکه جهاد اکبر ومثل رباط بیش از چهل روز، چنانکه خواهیم گفت و هم چنین حسن تبعل و خوشرفتاری زن با شوهر که آن را نیز جهاد گفته اند وامثال آن. و یا آن است که پای موت در میان هست وآن نیز بر دو قسم است: یا این است که پای جنگ وجدال وقتال در میان نیست، مثل اینکه فرموده اند که هر کس در غربت بمیرد شهید مرده است و همچنین کسی که غرق شود یا خانه بر سر او خراب شود، یا به آزار شکم بمیرد، یا زنی که در نفاس بمیرد، چون شهادت حقیقی منفک از جهاد نمی شود پس گویا اطلاق جهاد بر آنها شده باشد. ولکن این مثالها خارج از اطلاق لفظ جهاد است، هر چند لازم داشته باشد آن را. ویا این است که پای جنگ وجدل در میان هست واین هم چندین قسم است که اطلاق جهاد در لسان اهل شرع و در اخبار هم در بعضی جا بر آنها شده، یکی جهادی است که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) یا امام (علیه السلام) مردم را امر کنند که با کفار جنگ کنند و أر زمان حضور وبه اذن او یا اذن نایب خاص او که تعیین کرده باشد برای جهاد، خواه محض از برای دعوت به اسلام باشد یا از برای دفع کفار، هر گاه ایشان سبقت کنند بر جدال، خواه این جهاد با مشرکین باشد یا با اهل کتاب یعنی یهود ونصاری ومجوس هم در حکم آنهاست ودوم آنکه جنگ و جدال یا اهل بغی باشد به اذن امام یا نایب خاص او. و مراد از اهل بغی، جماعتی هستند