جامع شتات جلد 3 صفحه 192

مصحلت. حال زید میگوید به عمرو که پنجاه تومان دیگر مرا بده. عمرو میگوید که دعوای تو بر من همین پنجاه تومان بود که صلح نمودی وادعای دیگر نداری. آیا سخن زید مسموع است یا نه؟ -؟.

جواب:

جواب: هر چند که سماع دعوی پنجاه تومان تازه، محل اشکال نیست. ولکن چون ظاهر این است که طرفین معترفند که دعوی یک دعوی بود، وهر دو معترفند که پنجاه تومان دعوی صلح شده به وجه معین، لکن نزاع در سر این دارند که (مدعی به) در حال مصالحه، صد تومان بود وصلح از نصف آن شده یا مدعی به همان پنجاه تومان بود و صلح از مجموع مدعی به شده ودیگر از آن باب حقی بر ذمه عمرو باقی نمانده. پس [ زید ] مدعی این است که مدعی به در آن حال صد تومان بود وصلح از پنجاه تومان شده وتتمه دعوی باقی است. وعمرو مدعی این است که مدعی به پنجاه تومان بود لاغیر، و دیگر حقی باقی نیست. پس ظاهر این است که بافقد بینه، قول عمرو مقدم است با یمین. به جهت اصل برائت وعدم زیادتی. هر چند از حیثیت این که دعوی فعل زید است واو اعرف است به فعل خود، ولکن این معنی مقاومت با اصل نمی کند. بلکه ادعای عمرو مطابق ظاهر هم هست، چون این سخن زید که برای مصلحتی از پنجاه تومان ساکت شده، خلاف ظاهر است.

91 :سوال:

91 :سوال: در صورت مزبوره عمرو در وقت مطالبه پنجاه تومان ثانی به زید گفت که (هر گاه راضی نیستی مصالحه [ را ] فسخ کن). وزید هم (فسخت) گفت. و بعد عمرو میگوید که تو (فسخت) گفتی ومن (قبلت) نگفتم. وزید گفت که تو گفتی (فسخ کن) من (فسخت) گفتم به رضای تو. آیا به همین لفظ، فسخ حاصل می شود یا نه؟ -؟. وسخن کدامیک مسموع است؟.

جواب:

جواب: ظاهر این است که در تقایل وتفاسخ عقود لازم، از طرفین شرط است تلفظ به لفظی که دلالت کند بر (انشاء فسخ). مثل این که هر دو دفعتا بگویند (تفاسخنا - او - تقایلنا)، یا به فاصله قلیلی. یا آن که یکی بگوید (فسخت) ودیگری بگوید