جامع شتات جلد 3 صفحه 371

گنجایش داشته. وزید مزبور هم از اهل خبره ووقوف نبوده. آیا در این صورت غبن فاحش به جهت زید میباشد؟. ودر صورت بودن غبن فاحش اختیار دارد که عقدین را فسخ نماید وبا عمرو (مثلا) بنای عقد جدیدی بگذارد؟.

جواب:

جواب: هر گاه مزارعه ومصالحه بر وجه صحیح شده (یعنی متولی وناظر خاص یا عام آن وقف را به مزارعه داده وبعد مصالحه کرد) هر گاه غبنی از هر یک از آن دو عقد ظاهر شود اظهر این است که دعوی غبن در آنها مسموع است. وبا جامعیت شرایط غبن تسلط بر فسخ حاصل می شود. وشرایط آن این است که آن شخص مزارع ومصالح از اهل وقوف وخبره نبوده باشد. وآن تفاوت هم در حال عقد حاصل بوده، نه این که بعد عقد ترقی کرده باشد. واینکه آن تفاوت هم به قدری باشد که عقلا در عرف وعادت در آن قدر مسامحه نمیکنند.

173:سوال:

173:سوال: شخصی مزارعه شرعیه نموده محل وقفی را به مدت معینی. ومتولی شرط کرده که اگر آبادی محل شود، وحساب اخراجات نگاه داشته [ شود ]، بعد از مدت محاسبه نمایند چنانچه نیم عشری که به جهت حق المزارعه قرار داد شده تاب طلب مزارع نمود (1)، فبها المطلوب. والا مباشر وقف آنچه مزارع طلب داشته باشد ادا نموده، محل را متصرف شود. وشخصی که محل وقف را آباد نموده میگوید که محاسبه ندارم. وادعا میکند که اهل خبره بیاید هر قدر مشخص که نمود اخراجات شده به من بدهید وبه کنار میروم. ونظر به این که خرابی وآبادی این محل، معلوم اهل خبره نبوده نمی تواند مشخص نمود قدر اخراجات این شخص [ را ]. آیا در این صورت قدر معین را به او باید داد وزاید را اثبات نماید -؟ وبعد از عجز هر گاه متولی قسم نفی العلم بخورد قطع نزاع می شود؟. و هر گاه این شخص ادعای قدر معینی کند وبگوید (من امین بودم ونیست بر من مگر قسمی)، این سخن از او مسموع است؟ یا این که مزارعه مشروط به نگاه داشتن محاسبه بود وعمل نکردن به شرط، مستلزم انتفاء مشروط، می شود؟. و هر گاه در اینجا انتفای شرط مستلزم انتفای مشروط نباشد، لا اقل تفریط کرده. وقسم وقتی متوجه امین می شود که خیانت از او ظاهر نشود. وحال آن که او بیرون رفته از .