جامع شتات جلد 4 صفحه 103

شمرده اند. وصدقه را اکثری در باب عقود ذکر کرده اند، وبا وجود این گفته اند نیت (قربت) در آن شرط است. واز کلمات ایشان ظاهر است که در زکات ایجاب و قبول در کار نیست. بلکه تصریح کرده اند به عدم لزوم اعلام به اینکه زکات است، بلکه در بعضی موارد راجح شمرده اند. وایضا در مقام فرق مابین عبادات و معاملات گفته اند که عبادت آن است که صحت آن موقوف است بر نیت. بخلاف معاملات. وحال آنکه عقود از جملهء معاملات است. چگونه خواهد بود جمع مابین این سخنها؟.

جواب:

جواب: بدان که صدقه در کلام فقها وکلام شارع، اطلاقات متعدده دارد. بعضی اعم از بعضی، وبعضی مباین دیگری، اما معنی اعم از همهء معانی آن است که شامل زکات وفطره است که جزما از جملهء عباداتند وتوقیفی، ومشتمل اند بر احکام وشرایط چند که عقول احاطه به آن نمی کند (مثل افعال حج ونماز وغسل و وضو) چون در اینها نصاب معین ووقت معین وقدر معین وجنس معین وکیفیات وآداب مخصوصه، معتبر است، که حکمت آنها بر عقول مخفی است. وامتثال به آنها ممکن نیست الا به قصد محض اطاعت مولی. بخلاف توصلیات، مثل غسل جامه از برای نماز وغسل اوانی به جهت اکل وشرب وغیر آنها، که هر چند ترک اطاعت نیز در آنها حرام است وبر وجه حرام کردن منهی عنه است، لکن توصل به مقصود که حصول نماز با جامهء پاک، وخوردن مأکول ومشروب پاک (باشد) بدون نیت وقصد تقرب در غسل حاصل می شود. بلکه هر چند بروجه حرام باشد که مطلب حاصل می شود. وشامل صدقهء مستحبه وصدقه (ای) که به نذر واجب شده باشد، همه هست. و شامل وقف هم هست. بلکه بسا باشد که شامل خمس هم باشد. وبعض اطلاقات آن، همان زکات است لاغیر. مثل آیهء (انما الصدقات للفقراء والمساکین). وممکن است که الف ولام در (الصدقات) از برای عهد باشد پس اطلاق علی حده نخواهد بود. وبعض اطلاقات آن، صدقه ای است که غیر زکات وفطره است، بکله همان است که بدون تحدید در مقدار ووقت ونصاب وغیره، خود آن را از عین المال در راه