جامع شتات جلد 4 صفحه 432

بعضی را مؤجل. وقبل از دخول معجل راکاسازی کند وبه دخول راضی شود. آیا مؤجل ساقط می شود یا نه؟

جواب:

جواب: سقوط مؤجل در این صورت راهی ندارد. وعلما در اینجا دو مسأله ذکر کرده اند: یکی این است که هر گاه کسی دخول کند به زوجه وهنوز هیچ از مهر او را نداده باشد، یا بعضی را داده باشد ودخول کند، آیا مهر یا تتمه مهر ساقط می شود یا نه. ومشهور علما این است که ساقط نمی شود، به جهت عموم قرآن واخبار وخصوص احادیث معتبره واستصحاب وغیر آن. بلی شیخ نقل قولی کرده به سقوط مهر یا تتمه مهر، وبعضی آن را از ابو الصلاح نیز نقل کرده اند وکلام او ظهوری در این ندارد. ودلیل این قول اخباری چند است که دلالت بر آن دارد. (1)

وآن اخبار (با وجودی که معارض اند به اقوی از خود به مراتب شتی) از برای آنها تأویل ظاهری هست که در کتاب نکاح مناهج بیان کرده ام. و از جمله آن احادیث خبری است که دلالت دارد بر این که (هر گاه کسی دخول کرد به زوجه، مهر عاجل او ساقط می شود) (2) واین حدیث با وجودی که دلالت دارد بر عدم سقوط آجل واین خلاف مطلوب مستدل است، تاویل آن این است که از اخبار بسیار ظاهر می شود که در صدر اول مهر را دو حصه می کردند بعضی راعاجل می کردند وبعضی را آجل. وگویا عاجل آن شرط دخول بوده، پس چون دخول واقع شده، ظاهر این است که یاعاجل مهر را گرفته یا از زوج ساقط کرده وتمکین داده. وگویا مراد این باشد که در صورت دعوی زوجه مهر را بعد دخول وانکار زوج، قول قول زوج است بنابر آن ظاهری که در آن عرف وعادت قدیم بوده. واما در امثال زمان ما که چنین عرف وعادتی نیست، پس این تأویل هم جاری نیست وبعضی این خبر را بر تقیه کرده اند. ومسأله دوم مفوضه البضع است. یعنی زنی که در حین عقد مهری از برای او تعیین نشده، که هر گاه زوج به او چیزی بدهد. قبل از دخول، همان مهر او است، مگر این که شرط کند که مهر غیر این است واین مهر نیست، یا این بعض مهر است وبعض دیگر را6.