جامع شتات جلد 4 صفحه 72

نه؟ -؟.

جواب:

جواب: تحقیق این مسأله موقوف است بر تمهید مقدمه وذکر چند مطلب. اما مقدمه: پس این است که شرط است در صحت وقف " تأبید " وبر این تفریع کرده اند دو مسأله را یکی آنکه هر گاه تا مدتی وقف کند - مثل یک سال یا یک ماه - باطل می شود یا نه؟ -؟ دوم اینکه هر گاه وقف کند بر کسی که منقرض می شود غالبا در عادت، مثل اینکه وقف کند بر اولاد ذکور خود وساکت شود از بعد انقراض آنها که در این نیز شرط تأبید نشده صریحا، ومستلزم تأبید هم نیست. واز کلمات ایشان بر می آید تفاوت میان این دو مسأله چنانکه ملاحظه میکنی عبارت قواعد را که در مسأله اول گفته است که " وقف وقوع نمیپذیرد " ودر دومی اشاره به خلاف کرده وگفته است که " اقرب این است که واقع می شود به عنوان حبس " و همچنین محقق در شرایع. و همچنین ظاهر می شود فرق از غیر ایشان نیز. در اینجا قائل به صحت کم است. ودر مسأله دوم قائل به صحت بسیار است. وشاید وجه فرق این باشد که چون تأبید در مفهوم وقف، داخل است، پس تصریح به اینکه " وقف کردم این خانه را بر فقرا تا یک سال " - مثلا - مناقض قصد وقف حقیقی است در نفس الامر ودر نظر واقف هر دو. واما در صورتی که بگوید " این خانه را وقف اولاد کردم نسلا بعد نسل وبطنا بعد بطن " - مثلا - گاه است که مطلقا متفطن احتمال انقراض اولاد نیست وبه اعتقاد دوام می کند (واین اعتقاد هم پر استبعادی ندارد. چنانکه جایز است وقف بر اولاد هاشم وسادات که هیچکس متفطن این نمی شود که شاید سادات منقرض شوند) پس این اگر مناقض وقف حقیقی باشد همان در نفس الامر خواهد بود وآنهم نظر به غالب، نه نظر به اعتقاد واقف بخلاف صورت اولی. پس گاه است که نظر جماعتی که تجویز کرده اند در صورت دوم، به کفایت قصد دوام واعتقاد دوام باشد. وعمده سخن ایشان در مثل مثال مذکور، است ونادر است که کسی وقف کند بر زید تنها که کسی توهم کند که آنهم مثل وقف تا یک سال، است پس فرقی نیست. با وجود آنکه در اینجا فرق ظاهر است. هر گاه این را دانستی، پس بدان که در اینجا چند مطلب است: