جامع شتات جلد 6 صفحه 190

1- مفاتیح، ج 3 ص 30.

2- عبارت میان دو علامت، از حاشیه به متن منتقل شد.

3- هزار ذراع در زمین نرم، و پانصد ذراع در زمین سفت.

لکن ظاهر کلام دروس که گفته است «من ملک معدناً ملک حریمه»، این است(1). و همچنین علاّمه در تحریر گفته است «ما به صلاح العامر، کالطّرق و غیرها ممّا ذکرنا أنّه حریم العامر، الأقرب أنّه مملوک لصاحبه»(2).

و همچنین در جای دیگر گفته است «من ملک ارضاً ملک حقوقها و مرافقها»(3). و همچنین کلام ابن ادریس در سرائر(4).

بلی: ممکن است تأیید عدم ثبوت ملکیت، به این که حریم درمختصّات و مشترکات بین مسلمین، هر دو ثابت است(5).

چنان که در دروس تصریح به آن کرده و توقف اذن در تصرّفات در حریم مشترکات (مثل خانات و حمّامات موقوفه و امثال آن) بر اذن مسلمین یا حاکم، بعید از اعتبار و غیر معهود در امصار و اعصار است. و همچنین اذن از واقف امور مذکوره.

و از این جا ظاهر می شود ضعف قول به ثبوت حریم مذکور(6) از برای مسجد، و مؤمن(7).

زیرا که اگر این معنی حقیقتی داشت بایست چنان در اعصار و امصار متداول [بوده] باشد که مخفی نماند.

و در این معنی می توان قدح کرد به این که: ثبوت حریم در مشترکات محل اشکال نیست. و شاید عدم منع علما در اعصار و امصار، در اموری بوده که شاهد حال مجوز آن [بوده] است. و اگر نه، محض اولویّت هم مانع از تصرفات است.