جامع شتات جلد 6 صفحه 191

1- همان، ص 497.

2- تحریر، ج 2 ص 131، ط آل البیت(علیه السلام).

3- تحریر، ج 4 ص 496، ط جدید.

4- سرائر، ج 2 ص 347.

5- یعنی وقتی در مشترکات هم حریم هست و می دانیم که در آن ها ملکیت نیست، پس در مختصّات نیز ملکیت نیست.

6- یعنی چهل ذراع.

7- یعنی: عظم الذراع.

و به هر حال؛ چون حدیث مهجور و ضعیف است، دلیل ثبوت نمی شود. و شاید این حدیث شریف در مسجد و مؤمن، محمول بر استحباب باشد، یا بر صورتی که از مسجد بدون آن حریم، منتفع نتوان شد(1)،

یا به مؤمن ضرر می رسد. به سبب قرب از جهت گرمی هوا و امثال آن. و احوط اجتناب است از مطلق احیاء و تصرّف. والله العالم.

4- سؤال:

4- سؤال: حریم درخت چه قدر است در ارض موات-؟

جواب:

جواب: حریم درخت به قدری است که در عادت، شاخه های درخت در هوای آن زمین، می کشد. و ریشه های آن در اصل زمین می رود. و هرگاه کسی خواهد آن زمین را احیا کند، صاحب درخت می تواند منع او کرد. و در روایت هم دلالت بر آن دارد(2).

و بر مخالفی هم بر نخوردم.

و همچنین است کلام هرگاه باغی بفروشد و درختی از آن را استثنا کند، به قدر محل کشیدن شاخه های او بالفعل، یا آن چه در عادت به آن حد خواهد رسید، داخل استثناء است. علاوه بر مدخل و مخرج. چنان که در حدیث سکونی است. و خلاف ظاهری هم در آن نیست.

5- سؤال:

5- سؤال: آیا صاحب قنات، فوق الارض را هم مالک می شود به تبعیت تحت یا نه؟-؟ و هرگاه فوق الارض در تصرف دیگران باشد، حکم به ملکیّت صاحب فوق می شود یا تحت؟-؟