جامع شتات جلد 6 صفحه 195

1- در نسخه: مذبوره.

2- عبارت «به شرح مسطور» می تواند پایان جمله پیش باشد، و می تواند آغاز جملۀ بعدی. یعنی: در این صورت که مسطور شد آیا... .

خواهد بود؟ و یا حکم «مال مجهول المالک» خواهد داشت؟ و حکم مال مجهول المالک چیست؟

و فرقی هست میان آن که اراضی مزبوره در وقت تصرّف مزبور بعد از خراب شدن قنات به شرح مسطور، عامره بوده باشد و صالح مزروعیت [بوده](1)، یا خراب و نابود بوده و متصرف تعمیر آن نموده آن را قابل زرع کرده باشد-؟

و در صورت تبعیتِ اراضیِ قناتِ مزبوره در مملوک شدن آن از برای محیی قنات به احیای قنوات، هرگاه اراضی [ای] باشد و در تصرف بعضی، و مجرا و مصبّ و مزرع آب قنات مزبوره تواند شد، و معلوم نباشد که اراضی قنوات مزبورۀ سابق بوده یا نه، و متصرف ادعای ملکیت نماید. آیا محیی را بر متصرف در اراضی مشکوک فیها، تسلطی خواهد بود یا نه؟-؟

جواب:

جواب: هرگاه محیی قنات احیای آن نموده به قصد تملک، مالک آن می شود و الاّ، اولی به تصرف خواهد بود. و علی ایّ تقدیر؛ آ[نا]ن که احیای اراضی مزبوره نموده اند با قصد تملک نیز مالک خواهند بود، و بدون قصد تملک اولی به تصرف خواهند بود [با] احتمال(2) تملک نیز؛ نظر به اطلاقات ادلّه. لکن اعتماد بر آن ها مشکل است. و علی ایّ تقدیر؛ محیی قنات را تسلطی بر آن ها نیست که انتزاع نماید.

و ظاهر این است که اراضی موات مجهول المالک، ملک محیی می شود و مثل سایر اموال مجهول المالک نیست که حکم آن تصدق کردن به فقرا باشد.

و چون از صورت استفتاء ظاهر می شود که املای سؤال از شخص عالمی بوده، پس این که سؤال شده در احیای قنات و اراضی هر دو، که «آیا محیی مالک می شود یا اولی به