جامع شتات جلد 6 صفحه 205

1- در این جا یک مسئله هست: «تحجیر» و «احیاء» از دو جهت قابل بررسی هستند: الف: بینه و بین الله: اگر کسی تحجیر یا احیاء کند بدون نیّت اولویت و تملک، نه اولویت می آورد و نه ملکیت. ب: بینه و بین الناس: اگر کسی کاری کرده که ماهیتاً و مصداقاً تحجیر نامیده می شود، در این صورت فقط اولویت می آورد گرچه به نیت تملک کرده باشد. و اگر کاری کرده که ماهیتاً و مصداقاً احیاء نامیده می شود، در این صورت می تواند مالک باشد. گرچه بینه و بین الله نیّت تملک نداشته است. و در مسئلۀ ما، نقب های زیر زمینی که «کهُل» نامیده می شوند، ماهیتاً و مصداقاً، احیاء هستند. زیرا هیچ کسی برای انتفاع موقتِ اندک، کار به آن بزرگی را انجام نمی دهد. درست است: اگر ثابت شود که سازندۀ آن فقط برای استفادۀ موقت یک دفعه ای و چند روزه، ساخته بوده، در این صورت وقتی که آن جا را تخلیه می کند، نه اولویّتی برایش می ماند و نه ملکیتی برایش حاصل شده است. امّا در متن سؤال تصریح شده که هر زمستان از آن کهل ها استفاده می شده است. پس هم مصداق احیاء است و هم ملکیت آور. در کنار روستای معروف اَبیانۀ کاشان، کهل هائی هستند که گوئی برای ابدیّت ساخته شده اند.

کی زود تر در آن ها جای بگیرد، اولی خواهد بود از دیگران.

و خاشاکی که از گوسفند کسی به هم رسد، مال اوست؛ خواه در زمین مباح باشد یا در زمین مغصوب. بیش از این نیست که اگر غصب ثابت باشد، صاحب مکان مستحق اجرۀ المثل خواهد بود.

11- سؤال:

11- سؤال: هرگاه زمین مواتی و چشمۀ آبی مابین دو قریه است، که احدهما اَبعد است به آن جا از دیگری. و قریۀ اَبعد از قدیم الایّام حیوان خود را در آن جای می چرانند و آب می دهند. و الحال اهل قریۀ اقرب مدعی آن می باشد که این از ما است. و مستندند به قرب و به این که جریان چشمه به سمت قریۀ ایشان است.

جواب:

جواب: هرگاه ید اَبعد در این ثابت است، حکم می شود از برای آن ها، از جهت حصول ید از باب مرافق و حریم قریه. خصوصاً هرگاه معلوم باشد که تاریخ بنای قریۀ اَبعد قبل از اَقرب بوده. و [استناد](1)

آن ها به قرب و جریان آب، وجهی ندارد.

12- سؤال:

12- سؤال: هرگاه کسی در جنب قنات کسی، احداث قناتی بکند و به سبب آن آب قنات خشک شود، یا بسیار کم شود. آیا صاحب قنات اول می تواند این قنات ثانی را زایل کند، یا نه؟-؟

جواب:

جواب: هرگاه قنات دویّم در زمین موات احداث شده باشد، فقها از برای آن حدّی قرار داده اند و در آن دو قول است: اول این که هرگاه در زمین نرم است باید هزار ذراع فاصله باشد. و هرگاه در زمین سخت است، پانصد ذراع. و این قول مشهور است و جامع