جامع شتات جلد 6 صفحه 275

1- کوچه های بن بست.

2- در نسخه: بکند.

محکم کند(1). خواه ضرر برسد به صاحبان آن یا نرسد، به جهت آن که صاحب آن معلوم است و محصور است. و خلاف در آن مسئله را از بعض شافعیه نقل کرده.

بعد از آن گفته است که جایز نیست احداث نهر تازه در راهی که مردم از آن عبور می کنند، خواه متضرّر شوند عبور کنندگان به سبب آن، یا نه. و هر گاه کسی بکَنَد چنین نهری، همه کس می تواند ازالۀ آن بکند. و نقل خلافی نکرده. و بعد از آن گفته که هرگاه بر روی آن نهر طاقی محکم بسازد، اقرب جواز ازالۀ آن است از برای هر کس(2).

و اما سؤال از حد حریم: پس آن را در جواب سؤال از کیفیت احیا، بیان کرده اند(3)،

به آن جا رجوع کند.

39- سؤال:

39- سؤال: شخصی زمین موات را که کسی احیا و تحجیری در آن نکرده، احیا کند و باغ کند در کنار مسیلی. حال کسی آمده و ادعا می کند که این زمین به فلان مزرعه بر می خورد که مال من است. آیا سخن او مسموع است یا نه؟-؟

جواب:

جواب: در صورت موات بودن زمین و بی مالک بودن، هر کس آن را احیا کند مال اوست. و مدعی هرگاه اثبات کند احیا یا تحجیر آن را، مانع می تواند شد. و الاّ، فلا. و مراد از تحجیر این است که شروع کند در احیا، هر چند به این نحو باشد که خطی در دور زمین بکشد و نشان کند که آن را من بعد احیا کند.

و ظاهر این است که حفر قنات یا شقّ نهر از رودخانۀ مباح، از برای این که آب بر سرزمین موات بیاورد که آن را احیا کند، هم در حکم تحجیر آن زمین است به قدری که در عرف و عادت آن قنات یا آن نهر آن قدر زمین را می خواهد، هر چند به این نحو باشد