جامع شتات جلد 7 صفحه 11

1- تومان، لفظ ترکی است به معنی «ده هزار». امیر تومان یعنی فرمانده سپاه ده هزار نفری، و یک تومان پول= ده هزار دینار. در اوایل قاجار و زمان میرزای قمی(ره) بدین شرح بود. سپس تغییر یافت، به فرمانده سپاه هزار نفری امیر تومان گفتند، و واحد های پولی نیز بدین صورت درآمد: تومان= هزار دینار= ده قران. سپس به جای «قران»، «ریال» به کار بردند: یک ریال= صد دینار= بیست شاهی. هر شاهی= پنج دینار. تغییر مذکور در زمان خود میرزا رخ داده است و پیش از جنگ های قفقاز، یک تومان مساوی هزار دینار بوده. زیرا سکّه های ضرب قلعۀ پناه آباد که در آن سوی ارس قرار داشت، هنوز هم وجود دارند که هر «پنابَد»- «پنابت»- مساوی پنجاه دینار= نصف قران. و هر قران مساوی صد دینار، بوده است و هر تومان مساوی ده قران. بنابر این، محاسبۀ میرزا(ره) در فتوای فوق، دقیقاً در اوایل قاجار و قبل از تغییر بوده است. و ترتیب جامع الشتات نیز، همین را تایید می کند. زیرا در این مسئله ها در مسائل جلد اول کتاب میراث جامع الشتات، هستیم. در تعلیقات مجلدات پیشین بیان شد که هر کدام از ابواب این کتاب در سه دوره تدوین شده است و هر دوره را یک مجلد نامیده است.

الْأُنْثَیَیْن» قسمت می کنند.

و یک ثلث حصّۀ خال و خال زاده ها را در میان ایشان علی السّویّه قسمت می کنند.

اگر یکی از عم و عمّه، پدری باشد و دیگری پدری و مادری، اولاد مادری تنها، چیزی نمی برد. و تمام [مال] از اولاد آن پدری و مادری [است] مثل سابق قسمت کنند.

و اگر یکی مادری باشد و دیگری پدری مادری، یا پدری [باشد]، «شش یک» ثلثین را به اولاد آن مادری می دهند (و آن ها علی السّویه قسمت می کنند). و پنج سدس دیگر را اولاد آن دیگری(1)

«لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْن» قسمت می کنند.

و اما اولاد طبقۀ خال و خاله: پس آن نیز اگر در نوع مساوی اند، چنان که گفتیم علی السّویّه قسمت می کنند. و اگر یکی پدری تنها، باشد و دیگری مادری و پدری، اولاد پدری تنها، ممنوع از ارث اند.

و اگر یکی مادری تنها، باشد و دیگری پدری، یا پدر مادری؛ اولاد آن مادری سدس می بر[ن-]د علی السّویّه قسمت می کنند. و باقی را اولاد آن دیگری(2) نیز علی السّویّه قسمت می کنند. والله العالم.

11- سؤال:

11- سؤال: زید پانزده سال است که مفقود الخبر می باشد. و اموال او از منقول و غیر منقول همگی در تصرف ولد او عمرو می باشد، بدون این که زید مذکور به تصرف عمرو مزبور(3)

داده باشد. و دیناری از منافع اموال مزبور به تصرف صبیّه های زید مذکور- که همشیرۀ پدر و مادری عمرو مذکور می باشند(4)

نداده.

آیا در این صورت وراث زید می توانند شرعاً (کما فرض الله) اموال زید را که مفقود