جامع شتات جلد 7 صفحه 197

1- همۀ این تشقیق شقوق، و صورت های مختلف، بر مبنای «قول اکثر» است اما بر مبنای قولی که احادیث هشتگانه را حاکم می داند (و شرح آن گذشت) فرزندی که عبد است (خواه قنّ باشد و خواه مبعّض) ابتدا از اصل مال خریداری می شود خواه وارث دیگر نیز باشد و خواه نباشد و با وجود فرزندی- یا پدر و یا مادری- که عبد است، هیچ ورثه ای ارث نمی برد، مگر پس از آزاد شدن او. و اگر اصل مال به خرید او، کافی نباشد، جاری می شود در آن، خلافی که در مطلب سابق گذشت.

بن معاویۀ عجلی، که شیخ در باب میراث مکاتب نقل کرده(1).

و شهید ثانی(ره) در مسالک گفته است که: ظاهر نمی شود فائدۀ میراث بردن نسبت به جزء آزاد از آن چه به جا مانده از آن عبد مبعّض، مگر در صورتی که آن غلام به جمیع بدن خود کسبی کرده و به دست مولی(2)

از آن چیزی نرسیده باشد. پس آن چه کسب کرده است قسمت می شود به نسبت به حرّیت و رقّیّت(3).

و گویا مراد او این است که هرگاه مثلاً ممتاز باشد جزء رقّ و جزء حرّ از یکدیگر به این که آن عبد نوبه کرده باشد با مولی، که یک روز (مثلاً) برای خود کار کند به اِزاء جزء آزاد خود، و یک روز از برای مولی به ازاء جزء رقّ خود. آن چه به جزء حرّ تحصیل کرده مال اوست، و آن چه به جزء رق کرده است مال مولی است. دیگر ملاحظۀ نسبت در آن جا وجهی ندارد.

چهارم از موانع ارث لعان است

[لعان مانع است] بعد نفی ولد. زیرا که آن قطع زوجیت می کند میانۀ زوجین و نسب فرزند را از پدر. پس زوجین از یکدیگر میراث نمی برند. و همچنین توارث منتفی می شود مابین پدر و فرزند از هر دو طرف. و همچنین اقارب پدر. و هرگاه عود کند بعد از(4)