جامع شتات جلد 8 صفحه 111

1- در نسخه: صغیر.

جواب:

جواب: دلیل بر حرمت آن را نمی دانم. و این را از آلات لهو محسوب نداشته اند و داخل آن ها نیست. بل که دور نیست که فعل آن راجح باشد، چون معین (1) است بر تعزیۀ سیّد الشهداء. بل که مطلق بر هم زدن (2) آن، حرمتش معلوم نیست.

و آن چه در «صحاح» (3) مذکور است؛ صنج در نزد عرب همان است که از مفرق (4) یا برنج می سازند و بر هم می زنند. و آن چه در نزد عجم است آن است که مشتمل بر تارها که گویا از عالَم طنبور باشد. و بنابر اول هم معلوم نیست که آن چه در نزد عرب صنج می گفته اند، این صنج باشد. بل که گاه است که از مفرق به آن دو چیز می سازند و به انگشت می کنند و به یکدیگر می زنند و رقص می کنند، که آن را در این زمان در میان عجم «چقانه» (5) می گویند و شکّی نیست که این از آلات طرب است. پس بنابر این؛ آن چه در حدیث وارد شده که «إِیَّاکَ [وَ الضَّرْبَ بِالصَّوَانِیجِ] (6) فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَرْکُضُ مَعَکَ وَ الْمَلَائِکَهَ تَنْفِرُ عَنْکَ» (7) دلالت آن در خصوص این صنجی که در تعزیه می زنند، واضح نیست. و دخول این تحت عموم آلات لهو هم، ممنوع است.

و اما صنجی که در دفّ می باشد؛ پس آن عبارت است از حلقه های مس و چیزهای کوچکی که در اطراف دایره معلّق می کنند که صدا می کند. و این اطلاق دیگر است از صنج. و محتمل است که آن چه در حدیث است هم مراد این باشد. چنانچه جمعی از فقها