جامع شتات جلد 8 صفحه 114

1- رجوع کنید به مسئلۀ شماره 54.

2- برای بهتر روشن شدن مسئله، رجوع کنید به مسئلۀ شماره 54.

3- یعنی: آیا می تواند مسائل دینی را از شاهد بپرسد تا روشن شود که این شاهد اهل عمل به احکام است یا نه.

4- کذا. احتمالاً «رمز» باشد.

مدّعی علیه مطالبۀ جرح می کنند!؟! (1)

هرگاه بگوید که من شاهد دارم بر جرح او، مطالبۀ شاهد می کنند به تفصیلی که مذکور است در محل خود. و اما سؤال از مسائل بعد ثبوت عدالت، وجهی ندارد هرگاه از باب امتحان است. بلی هرگاه بگوید «این شاهد تارک تحصیل واجبات خود است، یا فلان واجب را بر وجه صحیح به جا نمی آورد و بر حاکم یا مزکّی مخفی است». و خواهد این را به سبب اقرار شاهد اثبات کند که از سؤال از مسئله و جواب گفتن شاهد، ظاهر شود که مقصر است در تحصیل آن چه بر او بالفعل واجب است. جرح به این ممکن است که ثابت شود. و لکن بر شاهد واجب نیست که متعرض جواب سؤال او شود. بر او امری لازم نیست به غیر ادای شهادت. و او خواهد گفت: اگر ثابت شود که من مقبول الشهادتم، شهادتم را قبول کنید، و اگر ثابت نشد ردّ کنید. و بر من لازم نیست اجابت شما در مسائل. و مدعی علیه نمی تواند او را الزام کند بر این.

و از این جا معلوم شد که مدعی علیه تسلّطی بر شاهد ندارد که او را قسم بدهد که دروغ نگفته. زیرا که به هیچوجه دلیلی بر آن قائم نشده.

و همچنین: بعد از ثبوت مقبول الشهاده بودن شاهد (به بیّنه، یا به علم حاکم)، دیگر مدعی علیه تسلّطی ندارد بر مدعی که او را قسم بدهد بر این که جعل نکرده شاهد را. زیرا که به هیچوجه دلیلی بر آن قائم نشده. و این در معنی نسبت به فسق است بر کسی که حق تعالی حکم به عدالت او کرده. خواه به عنوان جزم باشد یا ظنّ. و دعوی کردن بر مدعی که شاهد تو جعلی است (خواه به عنوان جزم یا ظنّ) این دعوی با خدا است که شاهد او را عادل شمرده است. و این دعوی است بر بریئ [به] حکم الهی. زیرا که از حیثیت این تکلیف که اقامۀ شاهد عدل است، از عهده بر آمده. گو ثبوت شغل ذمّه