جامع شتات جلد 8 صفحه 145

1- این در «صلح مطلق» است. اما اگر صلح برای «قطع دعوی از هر حیث» باشد، به طوری که شامل اسقاط هر خیار، از آن جمله خیار غبن باشد. جائی برای ادعای غبن نیست. این واضح را توضیح دادم برای این که مردم غالباً مرادشان از صلح همین نوع است. پس نیازمند دقت است. و نیز: در مواردی از «صلح ابتدائی» که بر اساس هیچ دعوی ای نیست (مانند کسی که ملک یا مال هنگفتی را به یک کله قند، صلح می کند) جائی برای خیار غبن نیست. حتی براساس مبنای شیخ(ره) که این گونه صلح را هبه می داند. زیرا در چنین هبه ای هم جائی برای ادعای غبن نیست.

2- در نسخه: می شود.

3- که موقوف علیه وقف باشد.

که کاغذ حجت نیست. آیا به همین دعوی، اجاره باطل می شود؟ و ملک به او بر می گردد، یا نه؟-؟

جواب:

جواب: دعوی جهالت، از کسی که ممکن باشد درحق او جهالت، مسموعه است. لکن در صورت عدم بیّنه و اقرار از خصم، اشکال است که قول کدام مقدم است. و به هر حال؛ بدون یمین قول هیچیک را مقدم نمی دارند. و وجه تقدیم قول صاحب «وقفنامچه» اعتراف و تسلیم ذوالید است که در معنی اقرار است به صدق او، [و] استصحاب لزوم عقد اجاره. و وجه تقدیم قول مدعی جهالت، «اصل عدم علم» است پس راست می گوید در این که از راه نادانی اعتراف کرده و اجاره کرده.

و لکن مضعف قول مدعی جهالت، این می تواند شد که گاه است تسلیم او از راه حصول علم از کاغذ و غلبۀ قرائن باشد. [نه] به سبب حجت بودن کاغذ. چنان که گاه است که دعوی مدعی وقفیت هم مبتنی بر همان کاغذ باشد، و علم از راه دیگر نداشته باشد. چون احوال و اشخاص مختلف می باشند، این امور بدون مرافعه طی نمی شود. والله العالم.

90- سؤال:

90- سؤال: هرگاه کسی نهری در زمین غیر دارد که آب از آن جا می برد. آیا مالک زمین، مانع او می تواند شد، یا نه؟-؟ و هرگاه خرابی در نهر به هم رسد، آیا صاحب زمین باید در تعمیر و تنقیۀ آن، شرکت کند، یا نه؟-؟

جواب:

جواب: صاحب ید، هرگاه بر مجری مدعی استحقاق است و عدوان او ثابت نشود، صاحب زمین مانع او نمی تواند شد. و ظاهراً قول او مقدم است با یمین. و بر صاحب زمین لازم نیست تعمیر نهر، و نه شراکت در آن، و مانع صاحب آب هم نمی تواند شد در تنقیۀ آن.

و هرگاه مجری سقفی داشته باشد و خرابی به هم رساند، بر صاحب آب لازم