جامع شتات جلد 8 صفحه 8

1- یعنی یمین مردوده نه از باب بیّنه است و نه از باب اقرار، بل خودش یک عامل خاص است بر اساس ادلّۀ خاصۀ خودش.

که: «تو علم داشتی به فسق شهود، با عدم عدالت آن ها [حکم کردی]». و خواهد فسق قاضی را ثابت کند به این که حکم کرده است با وجود علم به فسق شهود، به این که او را قسم بدهد. ظاهر این است که نمی تواند. به جهت لزوم فساد و ابطال حکم حاکم. بل که در جائی که مدعی علیه بر مدعی دعوی کند که تو علم داری به فسق حاکم، یا فسق شهود، خواهد او را قسم بدهد، مشکل است.

و بر فرض که تواند قاضی را قسم داد، هم محتاج است که با قاضی به مرافعه برود در نزد مجتهد عادل.

و هرگاه قاضی مجتهد عادل نیست، پس حکم او از اصل صورت ندارد.

11- سؤال:

11- سؤال: هرگاه چنانچه شخصی نه مجتهد و نه مقلد مجتهد باشد، و از کتاب پیشینیان فتوی دهد و احکام قضا جاری نماید. آن حکم را می توان ردّ کرد، یا نه؟-؟

جواب:

جواب: با وجود مجتهد عادلِ حیّ، مرافعه نزد دیگری نمی توان برد. و با عدم مجتهد عادل، یا عدم امکان وصول به او، هم خلاف ظاهری در میان نیست که جایز نیست از برای غیر مجتهد. بلی اگر شخصی متدین عالم زیرکی باشد عادل، و جمیع مسائل قضا را در آن حکم تقلید مجتهد عادل کرده باشد و از روی آن حکم کند، شاید جایز باشد. لکن فرض تحقق آن بسیار کم است (1).

12- سؤال:

12- سؤال: هرگاه به اقامۀ بیّنۀ مهر هند و عقد و امر او ثابت گردد، آیا از اصل ترکه طلب دارد؟ یا از اولاد بطن خود دون سایر اولاد شخص متوفّی (2)-؟.