جامع شتات جلد 8 صفحه 98

1- و فی النسخۀ: الفعل.

2- شرح لمعه (الروضۀ البهیۀ) ج 3 ص 242- کلانتر.

اما اگر ورثۀ مشتری قبول کنند که بیع بر ثمن جدید واقع شده و لیکن بگویند قیمت را داده است، باید اثبات کنند. و اگر بگویند که نمی دانیم مشتری قیمت را داده یا نه، باید از مال مورث قیمت را بدهند. و اگر ادعای علم کنند بر ورثۀ بایع که شما علم دارید که بایع قیمت را گرفته است، «قسم نفی العلم» متوجه آن ها می شود.

45- سؤال:

45- سؤال: شخصی که مرتبۀ اجتهاد ندارد، هرگاه در ولایتی، یا قریه[ای] حکم کند و به مرافعه برسد، حال او چه نهج است؟ این شخص از اشقیا می باشد یا از سعدا؟-؟ این عمل معصیت است و فسق؟ یا آن که طاعت است و عبادت؟ چنان که حال، بسیاری از ملاّهای این زمان که مرتبۀ اجتهاد ندارند، نظر می کنند به کتاب شرایع، یا قواعد، یا مدارک، مثلاً و [به] مرافعه می رسند و حکم شرعی جاری می کنند. بفرمائید که معصیت ایشان به چه مرتبه است؟ و از معاصی صغیره است؟ یا کبیره؟ و جناب احدیت ایشان را چه عذاب وعده فرموده است؟

جواب:

جواب: هرگاه این شخص مقلّد مجتهد[ی] نیست که رأی او جواز عمل به کتب فقهاء باشد در مرافعات (چنان که محتمل است که قول بعضی از علما باشد که او هم معروف نیست)، داخل آن قضاتی خواهد بود که در نار هستند. چنان که از حضرت صادق علیه السلام مروی است که «الْقُضَاهُ أَرْبَعَهٌ ثَلَاثَهٌ فِی النَّارِ وَ وَاحِدٌ فِی الْجَنَّهِ» (1). و از جملۀ سه نفری که در نارند یکی شخصی است که حکم کرده باشد و لکن از روی علم و دانش نباشد.

پس هرگاه جایز نشد که چنین شخصی حکم کند، پس هرگاه حکم بکند داخل کسانی خواهد بود که حکم «بغیر ما انزل الله» کرده باشد. و آیات قرآنی و احادیث خانۀ وادی نبوت، در تهدید و وعید آن، فوق حدّ احصاء است. و بس است همان سه آیۀ متوالیه