جامع شتات جلد 9 صفحه 100

1- کافر حربی دیه ندارد، و دیۀ کافر معاهد، توسط طرفین در عهدنامه تعیین می شود.

2- یعنی یک صد مثقال شرعی مساوی است با هفتاد و پنج مثقال صرافی.

مسلم است(1).

و بدان که: هر فعلی که منشأ «اذهاق روح انسان» می شود، هرگاه بر میت واقع سازند، مثل سر بریدن است. پس هرگاه شکم او را بدرد هم باید صد دینار بدهد. چنان که از اخبار مستفاد می شود.

25- سؤال:

25- سؤال: جمعی در ایّام عاشوراء، بر طریق متعارف، بر سینه زنان می رفتند تا داخل محلّۀ دیگر می شوند. و اهل آن نیز بر همین منوال مشغول بوده اند. تلاقی طائفتین که می شود، احدی از اهل طایفۀ ثانیه به صدمه و ضرب، یکی از اهل طایفۀ اولی [را] می اندازد، و در میان ازدحام پایمال و مجروح می شود. و بعد از ازدحام به کناری می رود، مجروح و مرضوض(2).

و چشم او عاجز. و نه ضارب معین، و نه شاهد در میان است. و چند روز در حیات بوده فوت می شود. حکم آن چه چیز است؟

جواب:

جواب: هرگاه به هیچ نحو قاتل و ضارب و آن شخصی که او را در میان ازدحام انداخته معلوم نیست، و ورثۀ مقتول هم ادعای شخص خاصی، یا جماعت خاصه نمی کنند، در این صورت دیۀ او بر امام است که از بیت المال مسلمین بدهد. و هرگاه دعوی بر شخص خاص، یا جماعت خاصه می کنند، محتاج است به مرافعه تا حاکم ملاحظه کند که لوثی در آن جا هست؟ یا نه؟ و هرگاه لوث باشد به «قسامه» رجوع می شود. و هرگاه نباشد، به قسم رجوع می شود. و الله العالم بحقائق احکامه.