جامع شتات جلد 9 صفحه 110

1- وسائل، کتاب الدیات، ابواب دیات الاعضاء، احادیث باب 27.

2- دربارۀ این معیار و این «نسبت ریاضی» بحث ویژه ای در مقدمۀ همین مجلد آورده ام.- و در این جا باید افزود: اگر این معیار درست است، پس چرا در این جا آن را به «ارش» مختص کرده اند؟ در حالی که در مسائل گذشته از آن جمله مسئلۀ شمارۀ 16 همین معیار را دربارۀ دیه آورده اند.

30- سؤال:

30- سؤال: هرگاه موی سر زنی را بکنند، دیۀ او چه چیز است؟

جواب:

جواب: هرگاه تمام موی سر او را بکنند و دیگر بیرون نیاید، تمام دیۀ زن را باید بدهد. چنان که موی سر مرد هم چنین است. و اگر بیرون [بیاید](1)،

مهر المثل خود را می گیرد. و هرگاه بعض مو را کنده باشد باید بملاحظۀ مجموع به حسب مساحت محل مو، از دیه یا مهر المثل بگیرد(2).

31- سؤال:

31- سؤال: دیۀ دندان ها چند است؟ و فرق مابین آن ها هست یا نه؟-؟ و شکستن و کندن فرقی دارد یا نه؟-؟

جواب:

جواب: دوازده دندان پیش که شش در بالا است و شش در پائین، دیۀ هر یک از آن ها پنجاه اشرفی است که عبارت از پنجاه مثقال طلای سکه دار به مثقال شرعی [است]. و همچنین به ملاحظۀ سایر مقادیر دیات. پس هرگاه نقره خواهد بدهد، دیۀ هر یک، پانصد درهم است که دیۀ مجموع شش هزار درهم است. و همچنین سایر مقادیر بالنسبۀ. و اختیار تعیین با جانی است. و درهم عبارت است از پول نقرۀ سکه دار، و هر درهم هفت مثقال شرعی است. و مثقال شرعی سه ربع مثقال صرافی است.

و اما شانزده دندان دیگر که در پشت این دندان ها است از بالا و پائین، دیۀ آن ها هر یکی بیست و پنج اشرفی است به همان تفصیلی که گفتیم.

و هرگاه دندان از دَمِ گوشت بشکند، اظهر این است که در حکم کندن آن باشد از ریشه.

32- سؤال:

32- سؤال: هرگاه در هنگام شب در میان اهل دو محله از بلدۀ خاصّی نزاع شود. و سنگی بر سر شخصی در آن میان بخورد، و به آن سنگ هلاک شود. و به هیچوجه معلوم