جامع شتات جلد 9 صفحه 114

1- در نسخه: و.

2- وسائل، کتاب القصاص، ابواب دعوی القتل و ما یثبت به، ب 6 ح 3.

3- همان، ح 4.

4- در نسخه: این.

شورش و غوغائی که در شب اتفاق افتد میان جماعتی که مخلوط باشند و معلوم نباشد که همه اهل یک قریه اند یا مختلف اند. چنان که مشعر به آن است ان چه در صحاح جوهری نقل کرده است که: «إیَّاکم و هَوَشَاتِ اللیلِ و هَوَشَاتِ الأسواق». و بعد از آن گفته است «و الهَیْشَهُ مثل الهَوْشَهِ. و هَاشَ القومُ یَهِیشُونَ هَیْشاً، إذا تحرَّکوا و هاجوا».

چهارم: در صورت سؤال، چون مدعی در میان نیست که دعوی جزمی کند که ملاحظۀ لوث و عدم آن شود، و از برای حاکم هم نیست قسم دادن در این مقام، خصوصاً غالب این است که آن جماعت هم عالم نباشند که از کی صادر شده، و هم معلوم نیست که عمداً صادر شده یا خطاءً، دور نیست که در صورت مزبوره بر امام باشد که از بیت المال بدهد. اما کو امام؟ و کو بیت المال(1)؟

33- سؤال:

33- سؤال: هرگاه زوجۀ زید بدون اذن او طفل او را بر دارد و برود به خانۀ عمرو و به رسم ضیافت، و شب در آن جا طفل را خفه کند. دیه بر کی لازم است؟ و این خفه شدن به سبب این بوده که به خانۀ عمرو رفته، چون در آن جا گهواره و اسباب محافظت طفل نبوده.

جواب:

جواب: هر چند ظاهر چنین می نماید که این از باب «تسبیب» باشد بر سبیل عدوان، که دیه متوجه زوجه شود، لکن بر روی او افتادن در عالم خواب و خفه کردن، فعل مباشری است که خطا از او سر زده و متاخّر از آن است. و نظر به این، دیه بر عاقله باید باشد. و در مطلق خفه کردن در خواب، مشهور این است که دیه بر عاقله است. و محتمل است که در این جا چون سبب از باب عدوان است که بی اذن شوهر رفته، تسبیب را مقدم داریم خصوصاً هرگاه عادت و خواب آن زن چنان بوده که بی گهواره نمی توانسته طفل را