جامع شتات جلد 9 صفحه 123

1- در نسخه: اسب ذیکریرا.

2- عبارت نسخه: و از این قبیل آفات آسمانی.

را عدواناً سوار شده باشد با آن که بداند اسب سرکش است، و از حال خود بداند که نمی تواند آن را نگاه دارد، و در جائی باشد که مظنّۀ عبور مردم باشد، نه مطلقا. و همچنین آن چه را گفته اند در مسئلۀ ضمان راکب، چنین جائی نیست. و از این جهت است که فرق گذاشته اند مابین آن که اسب به دست یا سر خود بکشد، و آن که به پای خود بکشد. و فرق گذاشته اند مابین راکب و قائد و سائق، که ظاهر این است که حکم آن ها منوط به قدرت بر محافظت و عدم آن است. بل که آن دلیل است بر وجه دوم. نه وجه اول.

39- سؤال:

39- سؤال: هرگاه زید سه زخم کارد بزند بر ران عمرو که دو تای آن ها به استخوان برسد و یکی از آن ها از محاذی استخوان بگذرد و هیچ اذیتی به استخوان نرساند. حکم آن چه چیز است؟

جواب:

جواب: هرگاه زخم به عنوان عمد عدواناً شده، قصاص لازم می شود؛ به این نحو که ریسمانی مثلاً به اندازۀ زخم می گیرند در عرض و طول، و همان موضع از ران زید می بُرند به همان اندازه به همان نحو زخمی که به عمرو زده، یعنی همان قدر می برد که به استخوان برسد. و مقدار عمق اعتبار ندارد. زیرا که گاه است که ران عمرو چاق بوده و چهار انگشت بریده تا به استخوان رسیده، و ران زید لاغر است و به دو انگشت به استخوان می رسد، [همان](1)

کافی است و دیگر زاید بر ان بر او چیزی نیست. و همچنین در صورت عکس چهار انگشت از ران زید می بُرند و چیزی در عوض زیادتی نمی گیرد.

و هرگاه عمداً نباشد، یا راضی شوند به دیه، آن دو زخم اول را «موضحه» می نامند و دیۀ موضحۀ ران نصف دیۀ موضحۀ سر است. پس دیه هر یک از آن دو زخم دو شتر و