جامع شتات جلد 9 صفحه 138

1- وسائل، ابواب بقیۀ الحدود، ب 8 ح 1.

2- یعنی به نرمی.- در حدیث فرموده است: و ارفق.

3- همان، ح 2.

4- یعنی عبارت های علماء.

أَنْ یَجْلِدَ أَکْثَرَ مِنْ عَشَرَهِ أَسْوَاطٍ إِلَّا فِی حَدٍّ»(1). و ناچار باید توجیه کلام ایشان کرده به آن چه ما گفتیم، و این که مراد ایشان در این حدیث هم این باشد. و تتمّه کلام که ابن بابویه بعد از این حدیث گفته، هم قرینۀ این است(2). و ظاهر این است که این عبارتِ خود صدوق باشد، نه تتمّۀ حدیث نبوی صلی الله علیه و آله(3).

47- سؤال:

47- سؤال: چه می فرمایند علمای امامیّه در این باب که شخص مسلمان در حالت جهل به مسئله، کفری گفته. و چون علم به مسئله به هم رسانید، تائب شده. و مشهور این است که توبۀ او قبول نیست. امید که حقیقت آن را هرگاه قبول است، بیان فرمایند که باعث امید بعضی گمراهان شود.

جواب:

جواب: هرگاه نفهمیده است که این کلمۀ کفر است، و اعتقاد خلاف حقی نکرده، امر آسان است. و بر فرضی که فهمیده باشد و «ردّه» گفته باشد (العیاذ بالله) پس هر چند اسقاط حدّ به سبب توبه از او نمی شود (هرگاه مرتد فطری است، یعنی هر که اهل اجراء حدّ است او را می کشد هر چند توبۀ او قبول باشد) و لکن اظهر این است که توبۀ او قبول است در باطن و سبب نجات او می شود. در ظاهر هم پاک می شود. و عبادات او صحیح می شود. و جایز است که زن تازه بگیرد. و مالی که تحصیل کند مال او می شود. لکن اموال سابق بر ردّه، مال وارث او است و به او بر نمی گردد. و عقد زن او منفسخ می شود و به همان عقد به او رجوع نمی تواند کرد، اما بعد از توبه به عقد جدید و انقضاء عدّۀ وفات، او را می تواند مجدداً عقد کند.