جامع شتات جلد 9 صفحه 147

1- لقائل ان یقول: اساساً در این مسئله هیچ جائی برای تحذیر نیست. و این موضوع از عموم حدیث «من حذر فقد اعذر» منطوقاً و مفهوماً، خارج است. زیرا تحذیر برای آگاه کردن غافلان است، در حالی که هر سه می دانستند که چه کار می کنند، و تحذیر در موردشان یک کار لغو است. و مقتول می دانست که فتیلۀ هر دو تفنگ (به اصطلاح خودشان) سوار است، او خود میان این که کدام خالی شده و کدام دارد خالی می شود، اشتباه کرده است. تاوان اشتباه او را نباید دیگری تحمل کند. و لذا در تیراندازی های (مثلاً) نظامی تمرینی که امروز ارتش ها برگذار می کنند، این گونه ضمان بر رامی نباید باشد. البته در «این گونه». ممکن است به گونه های دیگر نیز رخ بدهد که حکم خود را دارد.

2- از همین جملۀ میرزا(ره) نیز، بوی تردید می آید.

3- در مسئله شمارۀ 8 همین مجلد به طور مشروح آمده است.

خورده، و اسب لگدی به پیشانی او زده. و یک ماه جرّاح معالجه نموده و آخر الامر به همان ضرب مرده. آیا آن سوار ضامن دیۀ طفل هست؟ در صورت مزبوره یا نه؟-؟

جواب:

جواب: ظاهر این است که در صورت مزبوره و ثبوت آن، آن شخص سوار ضامن باشد. به جهت آن که سبب شده است سوار شدن و حمله کردن او بر آن دو طفل از برای لگد زدن اسب به آن طفل که این سبب مردن او شده. اگر چه چوب حرکت دادن طفل هم از جملۀ اسباب است، لکن او چون در این امر عادی نیست و عادی همان سوار است، از این جهت ضمان مختص به سوار است.

50- سؤال:

50- سؤال: ختّانی است او رعشه دارد، و چشم او کم دید است. طفلی را ختنه کرد و قدری حشفۀ طفل را قطع کرد. آیا دیه بر او لازم است یا نه؟-؟ و بر فرض ثبوت دیه، مقدار آن چه قدر است؟

جواب:

جواب: ظاهر این است که حکم ختّان هم حکم طبیب است. پس هرگاه «بی وقوف»(1)

است، ضامن است. و ظاهراً خلافی در آن نیست. و آخوند ملا احمد(ره) تصریح کرده به عدم خلاف. بل که جمعی دعوی اجماع بر آن کرده اند. چنان که شهید ثانی نقل کرده. و از جملۀ ایشان است محقق در کتاب نکت. چنان که شهید در شرح ارشاد نقل کرده. و همچنین از ابن زهره نقل کرده. و مقداد نیز در تنقیح دعوی اجماع کرده. و از کلام شهیدین و مقداد ظاهر می شود که مسئلۀ ختّان نیز داخل مورد اجماع است. و روایت سکونی نیز دلالت دارد بر آن: «رَوَی الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً عَلَیْهِ السَّلَام ضَمَّنَ خَتَّاناً قَطَعَ حَشَفَهَ غُلَامٍ»(2). و تضعیف سند به سکونی با وجود آن که سکونی موثق است (چنان که محقق و غیره تصریح