جامع شتات جلد 9 صفحه 154

1- کذا.

2- در نسخه: نیابند.

3- در نسخه: است.

بخواند و از خانۀ خودش بیرون برد، ضامن او است تا او را به خانه برگرداند». و این مسئله فی الجمله اجماعی علماء است. چنان که جمعی دعوی کرده اند. و دو حدیث به این مضمون وارد شده؛ یکی روایت عبد الله بن میمون است از حضرت صادق علیه السلام: «إذا دعا الرجل أخاه باللیل فهو ضامن له حتّی یرجع إلی بیته»(1).

دوم حدیثی است که شیخ [و] صدوق از عمرو بن ابی المقدام رویات کرده اند، و آن طولانی است و در این جا حضرت صادق علیه السلام فرموده: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کُلُّ مَنْ طَرَقَ رَجُلًا بِاللَّیْلِ فَأَخْرَجَهُ مِنْ مَنْزِلِهِ فَهُوَ ضَامِنٌ إِلَّا أَنْ یُقِیمَ عَلَیْهِ الْبَیِّنَهَ أَنَّهُ قَدْ رَدَّهُ إِلَی مَنْزِلِهِ»(2).

و هر چند سند این دو حدیث ضعیف است و مخالف قاعدۀ کلّیۀ ایشان است که «ضمان شخص آزاد بالغ عاقل بر کسی نیست، مگر این که اثبات شود جنایت بر او» و دعوی اجماع هم بر آن(3)

شده. و لکن ضعف آن ها منجبر است به عمل اصحاب، بل که اجماع ایشان، چنان که نقل کردیم.

هرگاه این را دانستی؛ پس می گوئیم که یا این است که آن شخص را که بیرون برده از خانه، مفقود الخبر شده و موت و حیات او معلوم نیست. یا مفقود الخبر نیست. پس اگر مفقود الخبر است، نظر به عموم این دو حدیث، و اطلاق فتوای علماء، و تصریح بعضی، آن شخص ضامن دیۀ او است در مال خود. و از مقداد و صیمری دعوی اجماع هم بر آن نقل شده. و از مفهوم عبارت شهید در لمعه ظاهر می شود که ضمانی در صورت غیر مقتول بودن نباشد. و وجه آن را اصل برائت و شک در تحقق سبب ضمان در غیر صورت