جامع شتات جلد 9 صفحه 48

1- نظر به این که همه جا در پیشانی صفحات نسخه عنوان «کتاب الحدود و الدیات» آمده، و نیز مسائل حدود، قصاص و دیات به طور متداخل آمده اند، لذا در این مجلد، شماره های مسائل را، تنها در یک ردیف می آوریم.

که قصاص است، هرگاه راضی شد ولیّ مقتول به دیه، قاتل یا اولیاء او را می رسد که بگوید: دیه نیست بیا و قصاص کن-؟

جواب:

جواب: در قتل عمد با تحقق شرایط، قصاص لازم می شود. و اختیار قصاص با اولیاء مقتول است. قاتل نمی تواند بگوید که من دیه می دهم، تا اولیا راضی نشوند. و هرگاه قاتل بگوید «بیائید قصاص کنید و من دیه نمی دهم»، اولیاء مقتول را نمی رسد که بگویند ما دیه می خواهیم.

و تعیّن دیه در عمد، در بعض اوقات فایده می کند. و اگر نه، در تعیین عوض حدی قرار داد[ه] نشده است. حدّ آن رضای اولیاء مقتول است خواه کمتر از مقدار دیه باشد، یا بیشتر. بلی در بعض اوقات ثمره دارد؛ مثل این که صیغۀ صلح بر لفظ دیه خوانده شود. یا قاتل گریخته باشد و خواهند از مال او دیه بگیرند. و امثال این ها.

و دیۀ قتل یکی از شش چیز است: صد شتر که پنج سال آن ها تمام شده باشد یا بزرگتر. یا دویست گاو. یا دویست حلّۀ یمنی. یا هزار اشرفی که هر یک، یک مثقال شرعی باشد. یا ده هزار درهم. یا هزار گوسفند. و اختیار در تعیین هر یک از این ها به دست قاتل است. و اشخاص و بلاد فرقی ندارد.

و ده هزار درهم، گویا از همه آسانتر باشد. و آن مساوی یک صد و پنجاه تومان عباسی (به عباسی پول کریمخانی) تخمیناً می شود. و دیۀ عمد را در ظرف یک سال می گیرند.

و هرگاه قتل در یکی از ماه های حرام باشد (که ذی القعده و ذی الحجه و محرم و رجب است) یک ثلث دیه بر آن می افزایند.

7- سؤال:

7- سؤال: جمعی بالغ عاقل می روند، بعضی از رفقا از روی شوخی کلاه دیگری را بردارد و بگریزد، و این دیگری در عقب او بدود که او را بگیرد، در بین دویدن بیفتد و پای او بشکند و به آن سبب تلف شود. آیا دیتی بر آن شخص که کلاه برداشته لازم می آید یا نه؟-؟