جامع شتات جلد 9 صفحه 73

1- معنی این واژه شرح داده شد.

2- در نسخه: برگ.

3- در نسخه: بیطال.

4- یعنی فصّاد، ختان و بیطار.

5- وسائل، کتاب الدیات، ابواب موجبات الضّمان، ب 24 ح 1.

دیگر بر دست او زده که رگ ها را بریده و انگشتان او را باطل و بایر کرده. دیۀ این ها را بیان فرمائید.

جواب:

جواب: دیۀ زخم اول (و آن را «منقله» گویند) پانزده شتر است. و دیه زخم دوم (او را «موضحه» گویند) پنج شتر است. و همچنین [دیۀ] آن زخمی که بر بن گوش او زده پنج شتر است. و دیۀ زخمی که بر پیشانی او زده هرگاه پوست را بریده و اندکی از گوشت را بریده (و آن را «دامیه» گویند) دو شتر است. و اگر بسیار به گوشت فرو رفته (آن را «باضعه» و «متلاحمه» گویند) سه شتر است. و همچنین ضربی که بر چانه زده، آن هم مانند ضرب پیشانی است.

و آن چه در احادیث و کلام علماء است، [شتر](1)

است، و ظاهر این است که به عنوان مثال باشد. پس در عوض یک شتر ده دینار است. و صد درهم می توان داد. و همچنین سایر دیات. و بعد از تعیین دیۀ شرعی بر جانی، اختیار با جانی است در تعیین هر یک از آن شش امر؛ یعنی یک هزار دینار، و ده هزار درهم، و صد شتر، و دویست گاو، و هزار گوسفند، و دویست حلّۀ یمنی.

و اما دیۀ باطل شدن انگشت ها؛ پس دیۀ شَل شدن هر انگشتی دو ثلث دیۀ انگشت است. و دیۀ هر انگشتی ده یکِ(2)

دیۀ خود انسان است.

12- سؤال:

12- سؤال: هرگاه شخصی را بکشند، و از او دو نفر برادر و خواهر پدر مادری، و یک نفر خواهر پدری تنها، و یک نفر خواهر مادری تنها، مانده باشد. حق قصاص و دیه با کدامیک است؟

جواب:

جواب: خواهر و برادر مادری تنها، حقی در قصاص و دیه ندارند. خواه خواهر و