جامع شتات جلد 9 صفحه 86

1- با سلام و درود بر روان پاک مرحوم میرزا(ره)، باید گفت: این دقیقاً مصداق «اجتهاد در مقابل نصّ» است. ممکن است گفته شود: اخبار با اطلاق شان می گویند اکراه در قتل نفس متحقق نمی شود و هیچ کس حق ندارد که در اثر اکراه، فرد دیگری را بکشد. و «اطلاق» از «ظواهر» است نه «نصّ». جواب: اطلاق بر دو نوع است: «اطلاق مطلق». و «اطلاق همراه با مقدمات الحکمه». نوع اول از ظواهر است و با تمسک به قواعد اجتهادیه می شود آن را به زیر سؤال برد و به زیر تیغ جراحی بحث کشانید. اما نوع دوم در زمرۀ نصوص است و در آن نه جای بحث هست، و نه قواعد اجتهادیه راهی به آن دارند. و اخبار دربارۀ «اکراه به قتل نفس» از نوع دوم است و این بدیهی است. و این گونه رها کردن افسار سمند استدلال بهانۀ دست اخباریان می شود. و آن چه در سطرهای بعدی، از شهید ثانی(ره) نقل می فرماید، هیچ ربطی به این بحث ندارد.

و هو نوع القتل الأسهل من النوع الأشقّ. فیجب القصاص فیه کغیره(1).

16- سؤال:

16- سؤال: زید سه زخم به عمرو زده؛ یکی به بازوی وی. و یکی به ران او. و یکی به پشت آن. دیۀ آن زخم ها چه قدر می شود؟

جواب:

جواب: در صورت عمد قصاص باید کرد؛ به ریسمان اندازه بگیرند و همۀ مساوی آن در طول و عرض از همان موضع و به همان نوع جرحی که به او رسیده، از [جانی](2)

استیفا نمایند. و عمق معتبر نیست، زیرا که گاه باشد به چاقی و لاغری تفاوت بسیار حاصل می شود. و این قصاص در بعضی از جراحات، منفی است؛ مثل «هاشمه» یعنی آن که استخوان شکسته، و غیر آن.

و هرگاه عمد نباشد، یا تراضی به دیه واقع شود؛ پس اولاً دیۀ بازوی عمرو اگر پوست را بریده و اندکی در گوشت نشسته، یک شتر است. و هرگاه [در] دو موضع بازو، همین جرح را برداشته، دو شتر است. به جهت آن که دیۀ بازو، نصف دیۀ سر است. و دیۀ «دامیۀ» سر، دو شتر است. پس دیۀ دامیۀ بازو یک شتر خواهد بود.

و اگر بسیار در گوشت نشسته باشد که آن را «متلاحمه» می گویند، دیۀ آن یک شتر و نصف است. و اگر زخم باشد به همین نحو، سه شتر دیۀ آن است. به جهت آن که دیۀ متلاحمۀ سر سه شتر است.

و آن زخمی که بر ران عمرو زده، اگر به پوستی که روی استخوان پوشیده است، رسیده و آن پوست را شقّ نکرده، دیۀ آن دو شتر است. به جهت آن که در سر چهار شتر است. و [این] زخم را «سمحاق» می گویند. و اگر پوست را بریده و سفیدی استخوان نمایان شده باشد، آن را «موضحه» می گویند، دیۀ آن دو شتر و نصف است. به جهت آن