جامع شتات جلد 9 صفحه 89

1- فقیه، ج 4 ص 54 (ب 18 ح 1) حدیثی است طولانی- و نیز؛ وسائل: ابواب دیۀ الشجاج و الجراح، ب 2 ح 3.

شده. و عموم حکم شل شدن عضو هم شامل آن است. و چون دیۀ یک دست، نصف دیۀ انسان است، پس باید دو ثلث دیۀ یک دست را بدهد.

و دیۀ انسان به حساب درهم (که ظاهر آن است که اقّل تقدیرات دیه باشد) پنج هزار و دویست مثقال پول نقره است به مثقال صرّافان. و دو ثلث نصف آن، هزار و هفتصد پنجاه(1)

مثقال صرّافی می شود.

و اما دیۀ شکستن استخوان هر عضوی بدون خورد شدن و جدا شدن، پس خمس دیۀ آن عضو است هرگاه دیۀ مقدّری دارد. پس اگر بسته شود و صحیح شود بی عیب، در این وقت چهار خمس دیۀ اصل شکستن است بنابر مشهور، و از ابن ادریس و ابن زهره دعوی اجماع بر آن نقل شده. و در صورت کوفته شدن استخوان و خورد شدن، بنابر مشهور، ثلث دیۀ آن عضو است هرگاه صحیح نشود، یا بشود با عیب.

و هرگاه صحیح شود بی عیب، پس چهار خمس دیۀ اصل کوبیدن و خورد شدن است. و در این جا نیز دعوی اجماع از ابن زهره نقل شده. و ظاهر این است که دلیل آن ها نیز از «کتاب ظریف» باشد.

و اما دیۀ سر؛ پس آن تفصیلی دارد و در جواب مسائل سابقه ذکر آن شده است(2)،

احتیاج به اعاده نیست.

19- سؤال:

19- سؤال: شخصی طپانچه پر کرده، و دهنه(3)

ریخته، و سنگ و چخماق هر دو را بپا داشته که به مجرّد تحریک و اشارۀ دست بیرون می رود. این طپانچه را در میان قاب گذاشته، در میان جمعی از سواران مشغول اسب تاختن بشود، در این بین طپانچه در قاب