جامع شتات جلد 10 صفحه 245

1- ادامۀ سخن علامه.

2- در کتاب «منهج المقال»

و تحقیق این است که مطلقا نمی توان حکم به ضعف حدیث کرد. بل که بساهست که هرگاه در خود آن شخص و ما بعد او تا به امام، عیبی نباشد، در حکم صحیح است. به سبب این که غالب این است که شیخ از اصل کتاب آن شخص حدیث را نقل کرده و کتب و اصول قدمای اصحاب ائمّه علیهم السلام در نزد شیخ موجود و متواتر بود، چنان که کتب کلینی و صدوق و شیخ در نزد ما. و این که ذکر سند کرده اند تا آن کتاب، به جهت تیمّن و تبرک و اتصال [سند](1)

است لا غیر. و شواهد بسیار بر این مطلب هست که هر که تأمّل کند در ان ها یقین می کند به صحت این کلام. آیا نمی بینی که صدوق در اول فقیه گفته است که «من احادیث این کتاب را از اصول معتمد نقل کرده ام» و با وجود این اغلب این است که روایت را اسناد به همان صاحب کتاب می دهد و سند خود را به او نقل نمی کند و در آخر کتاب فهرستی ساخته که مشایخ خود را تا به صاحب آن کتاب ذکر می کند. و محدّث که ممارس اخبار باشد و تتبع بسیار بکند، جزم می کند به این.

بنابر این اغلب آن احادیث معلّقه صحیح اند، و وجهی از برای تضعیف آن ها نیست. چنان که علاّمۀ مجلسی(ره) در اربعین اشاره به این مقصد کرده و شواهد بسیاری برای آن آورده. و ما در آخر کتاب قوانین کلام شریف ایشان را نقل کرده ایم.

و الحاصل: این امور اجتهادی است، تقلیدی نیست که از من بپرسید و جواب بنویسم، و کی تمام می شود به سؤال و جواب؟! و همچنین سؤال ما بعد. و بسیاری از آن در قوانین مذکور است.

78- سؤال:

78- سؤال: ضابطۀ عبارت دالّه بر امامی بودن، و مدح بر سبیل توثیق، و همچنین مقابلاتش چیست تا معلوم شود که رجالی که دردو قسم خلاصۀ الرجال هستند چه صفت دارند(؟)