جامع شتات جلد 10 صفحه 302

1- و فی النسخۀ: و هو.

2- و فی النسخۀ: وان.

3- در نسخه: عایم.- ای: متحیّر.

4- و فی النسخۀ: یقولون.

5- و فی النسخۀ: الذکر.

چه چیز است(1)؟

جواب:

جواب: گویا مراد سعدی این باشد که در بوادی اسرار قَدَر و مشکلات مقدرات الهیّه که در آن، «ممکنِ قضا و غیب» به مرحلۀ ظهور در شهادت می رسد، اوهام انسانیّه حیران، و عقول ناقصه در آن، هایم و سرگردان است. و هر کس را که حق تعالی مرتبۀ فناء فی الله و بقاء بالله(2) عطا کند، طی آن بوادی سهل و آسان می شود. و هر که را هستی خود فراموش و از نفس خود در [گذشته](3)

و غواشی جسمانیه و هواجس نفسانیه و وساوس وهمیۀ شیطانیه را به کنار گذاشت، و به وجود و هستی حق جلّ شأنه مستمد شد، حلّ مشکلات آسان، و شرور و آفات همه در نظر او خیرات می نماید. و قبائح ظاهریّه از لزوم ظلم و عبث و غیرهما در عبرت او مستحسن می شود(4).

و اگر به خلاف این باشد، و با حق جلّ شأنه در آن افعال، و خلق شرور(5)و آفات در نزاع و خلاف باشد، پس معلوم است که او هنوز اسیر نفس و هوا و یا بندۀ تعلقات جسم